Van Den Haag naar Maleisië met de trein: Martine en Max deden het

Een veertig dagen durende reis van Den Haag naar Berlijn , door Polen en Wit-Rusland naar Moskou , vervolgens naar Kazachstan , China , Laos , Thailand en naar eindpunt Maleisië  (en terug via Vietnam , Cambodja , Estland , Letland en Litouwen ) blijkt niet altijd even makkelijk te zijn. Maar alles voor een duurzame wereld, vinden Max van Deursen en Martine van Zoeten. Ze vertellen over hun treinavonturen. Want daar kunnen jouw ‘sprinter naar Almere Muziekwijk-verhalen’ nog een puntje aan zuigen.

Hun avontuur begint in 2017. Koppel Max en Martine deelt een liefde voor duurzaamheid. Ze willen daarom voor hun uitwisseling naar Maleisië en Australië , om daar de impact van klimaatverandering te bestuderen.

Maar een studie doen naar duurzaamheid en dan vervolgens het meest vervuilende vervoersmiddel pakken om daar te komen; dat vinden ze een beetje krom. Zo ontstaat hun missie: Miles that Matter . Ze gaan samen met de trein naar Maleisië om een statement te maken tegen vliegvervuiling. Ze sprokkelen zelfs vijfduizend euro financiële steun bij elkaar via crowdfunding om hun doel te realiseren. In augustus 2018 staan ze na een retourtje Maleisië weer op Den Haag Centraal. Nu is Martine genomineerd voor een Young Impact Award en heeft het koppel een boek geschreven over hun bijzondere reis.

Hoe hebben jullie zo’n lange treinreis kunnen plannen?
“Amper. We wisten niet zeker hoe lang de reis zou duren. We hadden wel een startdatum waarop ons uitwisselingsprogramma zou beginnen, dus dat was een duidelijke deadline. Onderweg hebben we op allerlei ambassades een lezing over duurzaamheid gehouden. Soms belden ze: ‘Wanneer denken jullie dat jullie hier zijn?’ Wij hadden dan echt geen idee. Op dat moment zat er nog zo’n vijfduizend kilometer tussen ons en hen in.” 

“Uiteindelijk duurde onze heenreis veertig dagen, waarvan we twintig dagen gereisd hebben. We zijn onderweg gestopt om de landen te verkennen. Het voelde als een megastedentrip!”

“In Laos is nog geen goed treinnetwerk. Daardoor moesten we een stuk vanaf China, door Laos, naar Thailand met de bus. Dat was een hobbelige rit van dertig uur door de ruige bergen van Laos. Maar het uitzicht was dan weer wel prachtig. In Thailand konden we gelukkig weer de trein pakken naar Kuala Lumpur , onze eindbestemming.”

Wat was jullie bijzonderste treinreis?
“Onze langste treinreis was Moskou naar Astana , de hoofdstad van Kazachstan. We zaten zestig uur in de trein en dan ook nog eens een ontzettend oude trein. De thee werd met houtskool warm gehouden.”

“Het stuk door Siberië was erg bijzonder. Zo ver als je kan kijken, zie je een oneindig lang wit winterwonderland. Behalve als de ramen bevriezen. Dan krijg je een paar uur niets mee; dat kan ook gebeuren.”

“Zestig uur, drie nachten en twee dagen non-stop in de trein. Tja, het is lang, maar eigenlijk ging het zo voorbij. Je hebt je eigen bed en de meeste passagiers stappen na een paar haltes uit. Het clubje dat doorreist tot de eindbestemming wordt steeds kleiner, maar ook steeds hechter. Je krijgt een band met ze, ondanks de taalbarrière.” 

Welke treinroutes zijn het mooist?
“Door heel China zijn fantastische etappes. Met de hogesnelheidstreinen leg je duizenden kilometers per dag af. Dat was al een ervaring op zich. Bovendien kan je het mooie landschap door panoramaramen bekijken.” 

“Op de terugweg in Vietnam zijn we langs de kust van Ho Chi Min naar Hanoi met de trein gereisd. Dit heeft ons ook verrast. Het leek wel alsof allemaal verschillende landschappen aan elkaar geregen werden: een Marokkaans ogende woestijn, tropische rijstvelden tot een mediterrane zee.”

Wat ging er fout?
“We zijn per ongeluk illegaal naar Rusland gereisd… De grens met Wit-Rusland is namelijk niet erkend en daardoor zijn er geen grenscontroles. Dit was vooral een probleem als we Rusland weer uit zouden reizen. Misschien zouden ze bij de grens met Kazachstan zien dat we geen stempel in ons paspoort hebben gekregen.”

“De Nederlandse ambassade in Moskou, waar we toevallig langsgingen om te praten over duurzaamheid, bevestigde die angst. Ze grapten al: ‘Oh jee, waarschijnlijk sturen ze je naar een gevangenis in Siberië.’ Maar gaven ons ook het serieuze advies om een groot bedrag van tevoren te pinnen, zodat we eventueel een ‘lokale boete’ konden betalen. Uiteindelijk liep het gelukkig met een sisser af en viel de ontbrekende stempel niet op.”

“Ook waren onze backpacks veel te zwaar. We reisden in de winter, waardoor het in Siberië -30 graden kon zijn en in Zuidoost-Azië juist +30 graden. Dat betekent dubbel zoveel kleding. Gelukkig hadden we wel handige opvouwbare winterjassen, maar het kon nog minimalistischer.”

Wat is het spannendst dat jullie hebben meegemaakt?
“De grensovergang van Kazachstan naar China was zenuwslopend. West-China is erg gemilitariseerd. Eerst duurt het een uur voordat de trein Kazachstan uit mag, dan rijd je een uur door het niemandsland en dan duurt het nog zo’n twee uur voordat je China in kan.” 

“Dat was midden in de nacht, dus we konden vier uur lang niet slapen. We moesten de trein uit en er kwamen allemaal politiehonden bij. Onze mobieltjes werden afgepakt en al onze foto’s werden bekeken. Zorg ervoor dat je van tevoren een reservekopie van je foto’s hebt gemaakt, want soms wissen ze je geheugenkaart of nemen ze je camera in. Je mag bijvoorbeeld geen foto’s van bruggen en treinstations hebben, dat vinden ze verdacht.” 

“Onze Lonely Planet werd in beslag genomen. Vervolgens hielden ze ons paspoort naast ons hoofd en werd er een foto van ons gemaakt. Je valt daar al ontzettend op, omdat bijna geen westerse mensen deze treinroute nemen. Nu waren de ogen van alle treinreizigers al helemaal op ons gericht. Wat bleek: op de voorpagina staat de plattegrond van China afgebeeld zonder Taiwan. China erkent de onafhankelijkheid van Taiwan namelijk niet en dus moest dit ‘verdachte document’ in beslag genomen worden.”

Hoe ging je om met die taalbarrière in bijvoorbeeld Kazachstan of China?
“De vertaalapps die live gesproken teksten vertalen werken best wel goed. Als dat niet werkte, lieten we soms aan medetreinreizigers foto’s of onze route zien op onze laptop. Daar kregen we veelbetekenende blikken voor terug.”

“Toen we van Kazachstan naar China reisden hadden we achteraf gezien grappige miscommunicatie. We moesten twee nachten achter elkaar in die trein slapen en we konden de restaurantwagon niet vinden. Toen we met handen-en-voeten-taal vroegen waar we eten konden kopen, zei de conducteur: ‘Get out of the train now.’ We keken naar buiten, maar zagen alleen maar woestijn. Toen dachten we: hij bedoelt vast dat we er de volgende stop even uit kunnen om iets te kopen voordat de trein verder rijdt.”

“Dus we stappen uit en vervolgens rijdt de trein weg. Dat was wel een paniekmoment. Wij hadden geen idee wanneer en óf de trein weer terug zou komen. Gelukkig moest de trein alleen even ergens stoppen voor onderhoud en kwam deze inderdaad na een uur weer terug. Mét onze spullen. De miscommunicatie was minder grappig geweest als de trein daadwerkelijk met onze bagage was weggereden naar China.”

Wat is het leukst aan zo lang met de trein reizen?
“We hebben tussen Moskou en Laos bijna geen westerse treinreizigers gezien. Dus ontmoet je ontzettend veel lokale mensen. Velen zitten daar ook voor langere tijd en staan daarom open voor een praatje. Dat levert interessante ontmoetingen op. Max had een jongetje tegenover hem zitten dat heel goed was in origami. Na twee dagen kon Max ook vogeltjes vouwen. Je hebt toch alle tijd om daarin mee te gaan.” 

“Ook ontdek je plekken die je tijdens een vliegreis onmogelijk ontdekt. In de routes naar grote steden toe, stop je tussendoor bij mooie natuurgebieden en kleine dorpjes. Wijk dus een keer van je route af en gooi een dartpijltje op de kaart. Wij stapten bijvoorbeeld uit bij de Siberische bossen en het dorpje Slyudyanka (of Sljoedjanka in Nederlands), dat in de buurt van het Bakailmeer ligt. Dat was beide prachtig.”

Hebben jullie tips voor reizigers die ook zo’n lange treinreis willen maken?
“Van Moskou tot aan Maleisië hadden we in elke trein een punt waar je heet water kan tappen. Dus neem noedels, aardappelpureepoeder, theezakjes én een kopje mee. Dat laatste waren we zelf vergeten. Gelukkig konden we voor een tien cent een kopje lenen van onze ‘treinmoeder’. Elke treincoupé heeft een eigen treinvader- of moeder. Oftewel de conducteur van die coupé en jouw aanspreekpunt voor je gehele reis.”

“We hebben ons veel ingelezen en wisten hoe vaak de treinen zouden rijden en op welke dagen ze vertrokken. Maar de tickets kochten we pas onderweg. De trein van Astana naar China gaat maar één keer per week. Toen we in Astana een kaartje wilden kopen, zei de baliemedewerker dat er nog maar één ticket beschikbaar was. Wij geloofden dat niet, dus na veel doorvragen bleken er opeens toch meer tickets beschikbaar te zijn.” 

“Achteraf hoorden wij dat dit een truc is. Ze zeggen dat de tickets uitverkocht zijn, zodat je kaarten koopt bij een bevriend reisbureau voor de dubbele prijs. In China gaat treinkaartjes kopen trouwens heel makkelijk. Daar hebben ze een app waarmee je online tickets boekt.” 

“Het is ook handig om alvast wat valuta te hebben van het volgende land dat je binnenrijdt. Toen we China binnenkwamen, hadden we bijna geen Chinees geld op zak en geen enkele geldautomaat accepteerde onze pinpassen. Met lichte paniek en onze laatste Chinese Yen kochten we een buskaart naar het vliegveld. Daar was één geldautomaat die gelukkig internationale passen accepteerde. Overigens zijn pinpassen en creditcards daar hopeloos ouderwets, iedereen betaalt via zijn of haar mobiel.”

“Wij vonden de derde klas veel gezelliger dan de tweede klas. Bij de derde klas sliep je in een open coupé, als een soort slaapzaal, en kom je veel meer in contact met andere reizigers. Daar heerst een groepsgevoel. In de tweede klas staan twee stapelbedden per coupé.” 

“Maar kies in een nachttrein nóóit voor de klasse onder de derde klas. Dit heet the hard seats en dat is ook letterlijk wat het is. Het zijn kaarsrechte, harde banken in een open coupé. Extreem oncomfortabel. Dit was overigens wel een mooie treinreis door Inner Mongolia (provincie van China) met groene vlaktes en wilde paarden.”

“Een lange treinreis betekent veel visums aanvragen. Dat geregel werkt afschrikwekkend. Het leek soms onmogelijk in hele strikte landen als Rusland en China. Je moet bijvoorbeeld van tevoren opgeven in welke hotels je gaat slapen, dus begin op tijd met plannen en neem je visum ruim. Wij hadden onze visums eigenlijk te krap genomen. Als onze trein vertraagd zou zijn, was ons visum verlopen.”

We schreven eerder een artikel dat je op weg kan helpen met het regelen van een visum.  

Zijn jullie nu nooit meer van plan om te vliegen?
“We zeggen nooit nooit. Martine heeft ook gevlogen van Kuala Lumpur in Maleisië naar Perth in Australië, omdat meevaren met het vrachtschip echt te duur was. Maar we zouden nu wel met een lastig gevoel het vliegtuig pakken. Binnen Europa is treinreizen zo makkelijk; binnen twee dagen kom je overal. Dus die vliegreizen maken we uit principe niet.”

“Een verre treinreis zien we ook wel weer zitten. Dat zal de tweede keer makkelijker gaan; dat merkten we al tijdens de terugreis. Je hebt meer zelfvertrouwen, bent relaxter en weet dat het leuk wordt. Die obstakels overkom je wel.” 

“We denken dat het er vooral om gaat dat mensen na gaan denken waar ze de lijn trekken. Misschien wil je niet stoppen met vliegen. Maar denk een stap verder dan het gemak waarmee nu voor vliegen gekozen wordt: ‘Ik vlieg morgen even naar Barcelona en de dag erna weer terug.’”  

Hoeveel CO2 hebben jullie bespaard?
“We hebben grofweg een derde van de CO2, die onze vliegreis anders zou hebben gekost, uitgestoten. We hebben dus twee derde bespaard, zou je kunnen zeggen. In de toekomst zal zo’n reis waarschijnlijk nog minder CO2 uitstoten. Elektrische treinen hebben de potentie om honderd procent op duurzame energie te rijden, wat in Nederland en Duitsland zelfs al het geval is. En steeds meer landen volgen hierin.” 

Hebben jullie ook geld bespaard?
“Ja en nee. Op het eerste gezicht lijkt een treinreis naar Maleisië een stuk duurder dan per vliegtuig. Bij onze reis kwam de prijs van treintickets nét iets hoger uit dan vliegtickets. Dan komen de kosten van anderhalve maand reizen met overnachtingen en eten daar nog bij. Maar wanneer je per vliegtuig alle landen zou willen bezoeken die wij gezien hebben dan zou dat weer een heel stuk duurder zijn.”

Waar gaat de volgende treinreis naartoe?
“Dat weten we nog niet. Maar Martine wil haar masterscriptie doen over de Sami. Daarvoor moet ze naar Tromsø in het noordelijkste puntje van Noorwegen , dat ligt boven de poolcirkel. Dus wellicht is dat een leuke uitdaging!”