Baksteen - KUNNEN WE DE ‘CANCEL CULTURE’ ETHISCH VERANTWOORDEN?

Beste lezers,

Op dit moment loop ik met een groot dilemma, want de online ‘cancel culture’ is wederom op volle toeren aan het draaien. De ‘cancel culture’ is een terugkerend fenomeen,
waarbij iets, iemand of een bedrijf een specifieke daad begaat, waar een groot deel van de samenleving niet van gediend is.
Ik vind het deels hoognodig dat er eindelijk consequenties zijn verbonden aan de schade die invloedrijke mensen hebben aangericht. En deels gaat het naar mijn mening soms te ver en veel te snel, want invloedrijke mensen blijven mensen. En ieder mens mag vocaal zijn. Want nog voordat zij hun mening of gedrag hebben kunnen verklaren, is er reeds een oordeel geveld. Dat oordeel schommelt te veel en verschilt per persoon. Vandaar dat ik jullie schrijf.
De maten waarmee er wordt gemeten zijn nu ongelijk en dat is ethisch onverantwoord.

Voordat mijn visie uit context wordt geplaatst, zou ik graag duidelijk willen maken dat ik bepaalde dingen echt afkeur: validisme, vrouwenhaat, trans- en homofobie, islamofobie en racisme om er een paar te noemen.  Met dit pleidooi kom ik niet op voor bekende personen, die een misstap zijn begaan. Ik wil simpelweg bespreekbaar maken hoe wij bekende personen met zachte ogen zouden kunnen bekijken. Achter hun faam, schuilt er immers een mens van vlees en bloed. Net als mijn collega’s. Net als mijn buren. Net als jullie lezers.

Lil’ Kleine en Bilal Wahib zijn de meest recente voorbeelden van bekende personen, die gecanceld worden. Zij worden gestreamd, zij worden door grote radiostations gedraaid, zij worden massaal gevolgd en zij worden aanbeden door jongeren. Daardoor dragen zij extra verantwoordelijkheid met zich mee, omdat zij (of zij het nu willen of niet) voorbeeldfiguren zijn. Met als gevolg, dat er nu een discussie is ontstaan rondom de keuze deze heren wel of niet hun positie te laten behouden. 

Die discussie gaat niet enkel over cyberpesten in de commentsectie van hun posts. Het gaat ook over de besluiten van bedrijven, die zich van deze gecancelde personen distantiëren.
Want niemand wil verkeerd handelen in dit soort situaties. Het gaat over solidariteit. En het gaat over aan de buitenwereld laten zien, dat er voor goed wordt gekozen en niet voor kwaad. Dat is de tijdsgeest van nu. Je bent alleen op Ibiza geweest, als anderen mensen je story hebben gezien. Je bent alleen een goed mens, als anderen de goede daad hebben gezien. En een boom is enkel omgevallen, als anderen de tragische val hebben gezien.

Sociale media krijgt een ethische laag. Instagram bant Bilal van het platform. Lil’ Kleine wordt tijdelijk niet gedraaid door FunX. De ene wordt gedropt door zijn label. De ander krijgt wat langer de tijd van zijn label. Alleen is het niet duidelijk waarom de één niet op die specifieke manier wordt aangepakt en de ander wel. Voor nu lijkt het dat vermeende misogynie niet hetzelfde is als het publiekelijk, seksueel misbruiken van een kind. In beide gevallen hebben de media het over getuigen.
Of geldt: hoe invloedrijker je bent, hoe minder je op de blaren hoeft te zitten?

Een deel van de publieke opinie was van mening dat Anouk en Doutzen Kroes afgestraft moesten worden, omdat ze fel tegen Zwarte Piet waren. Op sociale media spraken mensen zich hierover uit. De vrouwen werden in het openbaar belachelijk gemaakt en ze verloren hierdoor fans. Ze verloren echter niet hun carrière en ze bleven succesvol. Was deze poging om hen te cancelen terecht of onterecht? 

Gordon bood zijn excuses aan bij DWDD, voor de racistische opmerkingen die hij had gemaakt over de Aziatische gemeenschap. Dit deed hij omdat zijn opmerkingen viraal gingen op sociale media. Hij bleef tot op de dag van vandaag talloze shows presenteren, nadat hij heel duidelijk zijn excuses heeft aangeboden. Was deze poging om hem te cancelen dan wel terecht of juist onterecht?

Sylvana Simons en Clarice Gargard werden online met de dood bedreigd vanwege het feit dat zij opkwamen voor mensen van kleur en voor mensen die in de minderheid zijn. Dit werd gezien als bedreiging voor een selecte groep mensen. Was deze poging van de ‘cancel culture’ terecht of onterecht?

Beelden van tv-persoonlijkheid Johan Derksen gingen viraal, omdat hij een Zwarte Piet-opmerking maakte over Akwasi. Hij maakt jarenlang homofobe opmerkingen op tv en hij was ontzettend vrouwonvriendelijk. Er werd stevig campagne gevoerd tegen Johan, met als resultaat dat sommige adverteerders geen reclametijd meer kochten.
Terecht of onterecht?

Katja Schuurman werd de afgelopen periode online gecanceld, vanwege haar nieuwe tv-programma.
In dit programma analyseert zij met gasten of iets wel of niet door de beugel kan. Dit wordt beoordeeld door bekende personen die niet direct deel zijn van de gemeenschap waarover zij op tv oordelen. Zij wordt door veel mensen deels gecanceld. Is deze poging van cancelen dan terecht of onterecht?

Door deze opeenstapeling van bekende personen die online worden gecanceld, probeer ik een logica te vinden in de afwegingen die worden gemaakt. En jullie raden het al, die logica is er niet. Het enige dat ik kan vaststellen is, dat het per situatie en per doelgroep verschilt. En toch zit het me niet lekker dat er geen homogene manier te vinden valt, om ieder bekend persoon gelijk te waarden, te behandelen, te oordelen en te straffen.

Om de eigenaar van een bedrijf van zijn troon af te stoten, kan het zo zijn dat het hele bedrijf moet worden opgedoekt. Het probleem rondom de ‘cancel culture’ echter, is vergelijkbaar met een snee op een arm. De arm wordt niet behandeld met een transparante leukoplast-pleister. De arm wordt tegenwoordig direct geamputeerd. En daar schiet men niets mee op. Amputeer enkel wat dood is.

Als klein gospeljongetje, werd op jonge leeftijd al gauw het verschil tussen goed en kwaad ingeprent. Mijn keuze om scheldwoorden te gebruiken op de zondagschool was dan ook een slechte keuze. Met Bijbelse geschriften en zelfverzonnen regels als onderbouwing, werd ik klaargestoomd om een goed mens te zijn:
‘’Eer uw vader, eer uw moeder.’’
‘’Van alle bomen in de tuin zult gij eten, maar niet van de boom van de kennis van goed en kwaad.’’
‘’Gij zult niet vloeken.’’
‘’En gij zult niet blowen.’’

Inmiddels ben ik een grote, lange gospeljongen, die hopelijk zelf kan inschatten welke keuzes goed voor hem zijn en welke niet. In dit proces had ik - net als veel van jullie lezers - een mini publieke opinie; bestaande uit mijn familie, docenten en mijn vrienden. Als ik iets had gedaan, dat niet door de beugel kon, dan moest ik open en transparant met bovenstaande groep communiceren. Er was ruimte voor reflectie. Er was ruimte voor vergeving. Om vervolgens niet enkel in woorden, maar echt in daden te laten zien dat ik beter wist en dat ik beter zou doen. Hoe kunnen wij dezelfde vertaalslag van de afweging tussen straf en vergeving maken naar publieke figuren?

Het is naar mijn mening ethisch verantwoord om mensen te vergeven; tot op zekere hoogte.
En het is ethisch verantwoord om mensen te straffen; tot op zekere hoogte.
Alleen moet er dan wel onderscheid worden gemaakt tussen een fout en een overtreding. Maar wie van het volk bepaalt voor wie wat opgaat? Ik heb daar geen eenduidig antwoord op.

Gavin-Viano is regisseur/performer en hij is allround maker bij Baksteen.