Deskundigen verbijsterd over Kamerbrief minister over granulietstort

Deskundigen reageren verbijsterd op de brief over granulietstortingen in natuurplas Over de Maas die minister Van Veldhoven vanmorgen naar de Kamer stuurde. In de brief negeert ze volgens hen alle nieuwe informatie die tijdens het rondetafelgesprek op 9 maart in de Tweede Kamer naar voren is gekomen. Milieuchemicus Joop Harmsen: “Ik voel me als onafhankelijk deskundige niet serieus genomen door de minister.”

Harmsen was een van de deskundigen die tijdens het rondetafelgesprek door Kamerleden is geraadpleegd. De brief is vooral een herhaling van zetten, zegt Harmsen. De minister blijft beweren dat granuliet grond is en ziet daarom geen argumenten om de granulietstortingen stil te leggen. “Ik denk dat er meer speelt dan in de brief staat, anders kan ik de halsstarrige houding van de minister niet uitleggen”, zegt Harmsen.

Zembla heeft ook Jos Vink van onafhankelijk onderzoeksinstituut Deltares om een reactie op de Kamerbrief gevraagd. Vink was net als Harmsen een van de deskundige sprekers tijdens het rondetafelgesprek in de Tweede Kamer. 

'Dit kan echt niet' 
In de brief schrijft de minister dat uit de uitgevoerde analyse en onderzoeken is gebleken dat het toepassen van granuliet in het project Over de Maas niet leidt tot risico’s voor mens en milieu. Jos Vink van Deltares: “Dit kan je niet concluderen.”

Lees ook: 'Kamerbrief over granulietstort probeert minister uit de wind te houden'

Aan granuliet wordt het bindmiddel flocculant toegevoegd. Als die stof afbreekt kan er acryalmide in het water terecht komen. Daarover zegt Vink: “Dat wordt door de EFSA (European Food and Safety Authority) als kankerverwekkend gezien. Zolang het verdacht is moet je het voorzorgsprincipe hanteren.”

Volgens de minister breekt acrylamide zeer snel af in het milieu, waardoor het onwaarschijnlijk is dat er “relevante effecten” zijn voor mens en milieu. “Er is geen bewijs dat acrylamide zeer snel afbreekt. In het gunstigste geval kun je zeggen dat we nog onvoldoende weten hoe schadelijk het is”, zegt Jos Vink van Deltares.

Granuliet is geen grond
Vink zei tijdens het rondetafelgesprek dat Deltares granuliet niet als grond kwalificeert en dat in het voorjaar van 2019 al heeft laten weten aan het ministerie. “Het is heel simpel: granuliet is geen grond. Je kunt het niet toetsen als grond omdat er geen organisch materiaal en kleimineralen inzitten. Het is niet toetsbaar aan milieukwaliteitsnormen. Iedereen die een beetje verstand van heeft van deze materie begrijpt dat. Omdat het niet toetsbaar is kun je dus ook nooit zeggen dat granuliet kwaliteitsklasse A heeft.”

Zembla onthulde eerder dat een implementatieteam met allerlei deskundigen in juni vorig jaar al tot de conclusie was gekomen dat granuliet geen grond is. Als granuliet niet als grond mag worden beschouwd, is de stort in de plas Over de Maas illegaal. Het team waarschuwde toen ook voor het toegevoegde flocculant.

Minister negeert bevindingen implementatieteam
In deze brief meldt de minister wederom niets over de bevindingen van het implementatieteam. In plaats daarvan verwijst ze naar drie rapporten die zijn opgesteld in opdracht van het bedrijf GIB dat het granuliet in Over de Maas laat storten. “Die drie stukken zijn onjuist en onvolledig en uitgevoerd door de belanghebbende partij”, zegt Harmsen. Hij vervolgt: “mijn position paper, dat de minister ook negeert, is geschreven op verzoek van de Tweede kamer. Ik word door niemand betaald.”

'Dit is afschuiven' 
De minister zegt in de brief ook dat de vergunningen die nodig waren om het verondiepen van de plas (het minder diep maken van de natuurplas) door de provincie Gelderland en gemeente destijds goed zijn gekeurd: “De ontgrondingsvergunning is in 2018 door de provincie verlengd (de einddatum is nu 31 december 2021). De gemeente West Maas en Waal heeft hiermee ingestemd.” 

Joop Harmsen vindt dat de minister met deze woorden onterecht de verantwoordelijkheid ook bij de gemeente en provincie probeert neer te leggen: “Dit is afschuiven. De kennis bij de gemeente en provincie was destijds beperkt. Dat wist de minister.” Volgens Harmsen had Rijkswaterstaat als handhaver een belangrijke rol. “Handhavers en het implementatieteam wilden die rol ook spelen, maar zijn overruled.” Daarmee doelt Harmsen op het feit dat de top van Rijkswaterstaat de goedkeuring van de granulietstortingen er door heeft gedrukt, terwijl eigen ambtenaren zich tegen die goedkeuring verzetten. Dit onthulde Zembla in de uitzending ‘De afvaldump door Rijkswaterstaat’.

Effecten op lange termijn onbekend 
De minister heeft de gemeente West Maas en Waal beloofd om bij oplevering van het hele gebied een waterbodemonderzoek uit te voeren “waaruit moet blijken dat de waterbodem geen verslechterde kwaliteit heeft gekregen.” Harmsen zegt dat zo’n onderzoek weinig zin heeft. Mede omdat er een afdeklaag van drie meter op de bodem van de plas komt die eventuele schadelijke stoffen die vrijkomen, op korte termijn gescheiden houdt van het water. “We weten niet wat er op de lange termijn gebeurt. De oplevering is een momentopname. Eventuele afbraakproducten zijn in ieder geval na oplevering nog niet via de uiteindelijke afdeklaag van drie meter verplaatst naar het water.”

Van Veldhoven vindt dat het hele besluitvormingsproces beter had gemoeten. Ze kondigt in de brief aan dat voormalig topambtenaar Wim Kuijken als onafhankelijk deskundige het besluitvormingsproces en de goedkeuring van het productcertificaat gaat onderzoeken.

Lees de Kamerbrief van de minister:

Rectificatieverplichting Zembla 

De Rechtbank Den Haag heeft bij vonnis van 31 augustus 2022 geoordeeld dat Zembla onrechtmatig (want niet met de van Zembla te verwachten zorgvuldigheid) tegenover het bedrijf Graniet Import Benelux (ook handelend onder de naam Bontrup) heeft gehandeld door de door Gustaaf Biezeveld gedane uitspraken over het opzettelijk plegen van strafbare feiten door het bedrijf Bontrup in de uitzending van 6 februari 2020 op te nemen. Dit echter zonder voldoende feitelijke basis en op de ongenuanceerde en onvoorwaardelijke wijze zoals Zembla dat toen heeft gedaan. De rechtbank Den Haag heeft BNNVARA / Zembla bevolen deze rectificatie te plaatsen.