Anatomy of a Fall: mooi gevalletje relatiehaat

Deze Franse film won dit jaar de Gouden Palm in Cannes. Een man valt uit een huis in de bergen en is dood. Of duwde zijn vrouw hem? Een spannend rechtbankdrama en relatiedrama ineen.

Iedereen met een liefdesrelatie, al dan niet met kind(eren), weet: een relatie is óók een gevangenis. Een relatie bevrijdt, inspireert, geeft vervulling én beperkt je. Je moet van alles en je mag van alles juist niet. Dan krijg je wat je ‘relatiehaat’ noemt: je begint de ander de beperkingen die je jezelf voor de relatie moet opleggen onbewust te verwijten. En begint de voordelen van de relatie uit het oog te verliezen. Je voelt je gevangen, vindt dat de ander je hele leven heeft overgenomen en dat jij je voortdurend moet aanpassen. Maar je beseft ook: als ik uit deze ‘gevangenis’ breek, ben ik alleen. Zo wordt de relatie een gevangenis waar je tegelijkertijd wel én niet wilt uitbreken. Totally fucked kortom. 

Dit overkomt Samuel, een gesjeesde schrijver, die getrouwd is met Sandra, een succesvol schrijfster. Ze hebben zoontje Daniel en hond Snoop, en vaak ruzie. Samuel verwijt Sandra heel veel, maar vooral dat zijn hele leven om haar is gaan draaien. Op een dag valt Samuel uit het raam van hun mooie houten huis in de bergen. Hij is morsdood. Zijn vrouw Sandra heeft het niet zien gebeuren. Zegt ze. Na het politie-onderzoek volgt een aanklacht. Sandra’s advocaat Vincent verwoordt het zo: Samuel is ofwel geduwd door een inbreker, ofwel door Sandra, of hij heeft zelfmoord gepleegd, of hij is gevallen. Maar dat vallen is extreem onwaarschijnlijk, want het raam waaruit Samuel dan gevallen zou moeten zijn, daar kán je eigenlijk niet uit vallen. Een ongeluk kan bijna niet. En voor die inbreker ontbreekt elk bewijs, en zelfmoord acht de openbare aanklager ook onwaarschijnlijk. Sandra wordt dus aangeklaagd voor moord. Advocaat Vincent gooit het op zelfmoord als meest succesvolle verdediging. Het probleem is: hij gelooft het zelf niet echt. En wij ook niet. Maar het is de meest praktische keuze, juridisch.

Anatomy of a Fall speelt zich hierna goeddeels af in de rechtszaal, net als de film Anatomy of a Murder van Otto Preminger, in 1959 de moeder aller rechtbankfilms. De spanning zit hem in het feit dat Sandra, heel mooi en overtuigend gespeeld door Sandra Hüller (ook geweldig in Toni Erdmann), ontzettend sympathiek en oprecht rouwend overkomt, maar dat je haar toch niet helemaal gelooft. Tijdens de lange verhoren in de rechtszaal worden we als kijkers heen en weer geslingerd tussen vertrouwen en toch ook twijfel. Naarmate de zaak vordert, komen we steeds meer te weten over de relatie van Sandra en Samuel. Hij had de gewoonte om geluidsopnames te maken van hun gesprekken en dus ook van hun ruzies, die de jury en wij allemaal te horen krijgen. En zoontje Daniel ook, voor wie het allemaal nieuw is, dit aspect van de relatie van zijn ouders. Hij blijkt cruciaal als getuige, maar probeert hij zijn moeder te redden met leugens ten koste van zijn vader?

De crux van Anatomy of a Fall is dat we niet weten wat we moeten geloven rondom deze dodelijke valpartij - zie ook The Staircase - maar dat niet alleen het achterhalen van de waarheid achter de moord/het ongeluk telt. Even belangrijk is het heel mooi en tragisch ontleden van een relatie, die in de rechtszaal net zo mooi en moeilijk blijkt te zijn als alle relaties. Dat beklemt misschien het meeste: dat we na afloop niet weten of er sprake is van schuld, maar wel begrijpen waarom zowel Sandra als Samuel nogal gek werden van hun liefde. Moord of zelfmoord of toch een ongeluk; je begrijpt het alle drie, maar weet uiteindelijk niets zeker.

Anatomy of a Fall, vanaf donderdag 12 oktober 2023 te zien in de bioscoop