Column: Mede mogelijk gemaakt door ChatGPT

De Amerikaanse film- en televisieschrijvers staken. Onder andere op hun eisenlijstje: duidelijke regels rondom het gebruik van ChatGPT.

Foto credit: Netflix

Afgelopen week ging in de Verenigde Staten de schrijversstaking van start; het resultaat van een lopend conflict tussen leden van het Amerikaanse schrijversgilde (Writers Guild of America/WGA) en de Alliantie van Film- en Televisieproducenten (Alliance of Motion Picture and Television Producers). Hoog op de WGA-wensenlijst: een minimumvergoeding voor leden die schrijven voor streamingdiensten (zoals deze al wel bestaat voor traditionele televisie) en een betere vergoeding voor ‘residuals’ op streamingdiensten (een vergoeding wanneer een film of serie nogmaals wordt uitgezonden/geconsumeerd).

Een vergoeding voor online beschikbare content was ook al een onderdeel van het eisenpakket tijdens de vorige staking uit 2007-2008, toen de WGA veertien weken lang de werkzaamheden neerlegde. De eisen waren toen nog wel wat abstracter: streamingdiensten stonden nog in de kinderschoenen - Netflix haalde de meeste inkomsten uit online dvd-verhuur.

Het meest interessante onderdeel op de huidige eisenlijst: het inperken van de rol van kunstmatige intelligentie, en dan vooral engines zoals ChatGPT die zelf tekst kunnen genereren. Ook hierbij probeert de WGA zichzelf in te dekken voor mogelijke negatieve ontwikkelingen in de toekomst, maar heel vergezocht zijn de zorgen ook weer niet. Onlangs kwam op de LinkedIn-tijdlijn van mijn vriend nog een berichtje voorbij van een tekstbureau dat als eis stelde dat tekstschrijvers overweg moeten kunnen met ChatGPT. De website Buzzfeed heeft ook al aangegeven te gaan werken met kunstmatige intelligentie voor het genereren van content, zoals quizzen. En er schijnen onder de film- en televisieproducenten zelfs al balletjes op te zijn gegooid over het gebruik van kunstmatige intelligentie zoals ChatGPT, mocht deze staking lang duren.

Natuurlijk, idealistisch gezien kan kunstmatige intelligentie voor schrijvers een handig hulpstuk zijn; iets dat de werklast kan verlichten, zodat de schrijvers zich kunnen richten op wat echt belangrijk is. Denk bijvoorbeeld aan programma’s die interviews voor je uit kunnen schrijven. In een recent artikel in The Hollywood Reporter wordt als voorbeeld Law & Order gegeven; een formuleserie met al een gigantische database, waar verhaallijnen sowieso vaak rechtstreeks uit de actualiteiten worden gelift.

Maar het valt te betwijfelen of producenten zich laten leiden door dergelijke altruïstische motieven. Hier voelt het eerder als het zoveelste excuus om schrijvers minder te betalen. Want als kunstmatige intelligentie het bronmateriaal aanlevert, is de schrijver die er vervolgens mee aan de slag gaat straks misschien niet meer automatisch de auteur maar eerder een redacteur. Dat heeft (negatieve) gevolgen voor de vergoeding, en – daar zijn ze weer! - residuals. En dan is het creatieve schrijversvak al geen vetpot, ook niet wanneer je een succesvolle serie aflevert, zo liet dit artikel van AVclub al zien.

Hoe deze staking zich gaat ontvouwen is afwachten, maar de recente geschiedenis leert dat producenten erg hardleers zijn, en een slecht geheugen hebben. De verregaande gevolgen van de staking van 2007-2008 zal je, zoals een slecht jaar in de ringen van een boom, voor altijd kunnen terugvinden in series zoals Lost, 30 Rock, The Big Bang Theory, ER en – niet te vergeten – Heroes.

En ook nu toont de pauzering van de productie van het zesde seizoen van Cobra Kai, het derde van Yellowjackets, de nieuwe Blade-film met Mahershala Ali en zo’n beetje alle late-night-talkshows aan dat schrijvers toch echt minder makkelijk vervangbaar zijn dan producenten willen doen voorkomen. Misschien nog wel belangrijker: onlangs lieten de Duffer-broertjes weten dat ook de productie van het vijfde en laatste seizoen van Stranger Things tijdelijk is stopgezet, zelfs al is het script al af. (Ter vergelijking: Rings of Power en House of the Dragon, ook al in de opnamefase, stiefelen wel stug door.) Ook tijdens de opnames zijn schrijvers onmisbaar, aldus showrunners Matt en Ross (‘writing does not stop when filming begins’). Dit heeft ongetwijfeld zijn weerslag op de geplande release, en wellicht ook op het aantal abonnees dat bereid is hierop te wachten.

Wanneer flagshipseries zoals Stranger Things zich in de discussie gaan mengen, raakt dit producenten waar het echt pijn doet: in de portemonnee.