'Serie over Onze Lieve Vrouwe Gasthuis in Amsterdam is fijn lichtpuntje in barre tijden'

Documentairemaker Coen Verbraak portretteerde zijn eigen ziekenhuis: het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis in Amsterdam.

Het was in de gang dat Coen Verbraak het idee kreeg. Hij komt er weleens, in het OLVG in Amsterdam, voluit het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis. Gewoon, zoals zovelen, om bloed te laten prikken of mee met zijn vriendin. In de vestiging Oost – er is er nog een, in Amsterdam-West – loopt een brede corridor van de hoofdingang helemaal tot aan de achterkant van het gebouw. De ‘lichtstraat’ wordt hij genoemd, vanwege de dakramen. Verbraak zag er opeens een slagader in.

‘Een aorta, waar de hele multiculturele stad doorheen stroomt. Aan alle kanten heb je zijstraten als vertakkingen. Ik vond dat zo’n fantastisch beeld.’

Iets anders dan Kijken in de ziel
De journalist, interviewer en documentairemaker staat bekend als een man die zijn tanden graag in zware onderwerpen zet. Tweemaal won Verbraak de Sonja Barend Award voor het beste tv-interview van het jaar, het laatst in 2020 voor een gesprek in de driedelige documentaire Srebrenica: De machteloze missie van Dutchbat. Voor Onze jongens op Java ontving hij in hetzelfde jaar De Tegel, de belangrijkste journalistieke onderscheiding van Nederland. De Zilveren Nipkowschijf, de juryprijs voor het beste televisieprogramma, kreeg Verbraak in 2010 voor Kijken in de ziel, waarvan hij in totaal vijftien seizoenen zou maken en waarin hij steeds mensen uit een specifieke beroepsgroep interviewde. De eerste reeks ging over psychiaters, de vijfde over artsen. Zijn nieuwste werk is de vierdelige tvserie OLVG: Ziekenhuis met een hart. Daarin schetst Verbraak een portret van de mensen die in de Amsterdamse instelling werken. De suggestie dat het om een soort Kijken in de ziel met ziekenhuismedewerkers gaat, vindt hij niet gek. ‘Dat komt best dicht in de buurt. Maar het is niet hetzelfde. Ik zit niet aan een tafeltje te interviewen.’

OLVG is geen typische serieziekenhuisserie geworden, die de kijker van operatiekamer naar operatiekamer sleurt en niet maalt om een ambulance meer of minder. Verbraak: ‘Dat wilde ik absoluut niet.’ Behalve artsen en verpleegkundigen komt ook de schoonmaker aan bod en treffen we patiënten in uiteenlopende situaties. Toch is het een serie met een lichtere toets dan we van Verbraak gewend zijn. Wellicht heeft dat te maken met – hoewel er levensveranderende gebeurtenissen kunnen plaatsvinden – de alledaagsheid van een ziekenhuis. Of met de persoonlijke betrokkenheid van de maker.

187 nationaliteiten
‘Veel Amsterdammers hebben een bijzondere band met het OLVG’, zegt Verbraak, zelf een Amsterdammer. ‘Ook mensen die ik voor mijn werk heb geïnterviewd gaan of gingen er bijna altijd naartoe: Peter van Straaten, Wim Kok.’ Verbraak werd niet in het OLVG geboren, maar zijn 92-jarige moeder wel. De journalist realiseert zich dat van buiten de hoofdstad weleens kritiek op zijn onderwerpkeuze zou kunnen klinken. ‘Ik had inderdaad op zoek kunnen gaan in Zierikzee of Sittard. Maar dat was kunstmatig geweest. Dan had ik een ziekenhuis gevonden waar ik niet hetzelfde gevoel bij heb.’ Nee, hij heeft geen artsen voor de camera gezet die hem ooit hebben behandeld. ‘Ik denk dat het OLVG staat voor ziekenhuizen die je ook elders in het land aantreft.’

Toch is de instelling bijzonder. Al in de eerste aflevering maken feiten en cijfers in één klap duidelijk dat het OLVG geen gewoon ziekenhuis is – en daarom zo geschikt voor televisie. Jaarlijks worden er meer dan 500.000 patiënten behandeld. Op de kraamafdeling zien elk jaar liefst 6000 kinderen het levenslicht. Mensen van 187 nationaliteiten zoeken er genezing. De diversiteit is in alle opzichten gigantisch: zwervers en toeristen lopen in en uit, net als grachtenpandbewoners, drugsverslaafden, bekende Nederlanders en criminelen. ‘Er worden mensen neergeschoten, in de auto gezet en voor de deur eruit gegooid’, vertelt Michiel Gorzeman, arts op de spoedeisende hulp, in de serie ‘En dan rijdt de auto weer weg.’

Privacy
Hoe beweeg je je als televisiemaker tussen al die mensen, met een draaiende camera? Reinout Oerlemans en zijn productiebedrijf Eyeworks liepen er in 2012 al op stuk. Hun realityprogramma 24 uur: Tussen leven en dood, opgenomen op de spoedeisende hulp van het VU Medisch Centrum in Amsterdam, werd vanwege privacyproblemen al na één uitzending door RTL 4 van de buis gehaald. Zeven gefilmde patiënten deden aangifte en kregen een schadevergoeding.

‘Wij hebben keurig iedereen om toestemming gevraagd’, zegt Verbraak. ‘Van tevoren, met zo’n quitclaim (schriftelijke overeenkomst, red.). Later hebben we waar mogelijk opnieuw geïnformeerd of de mensen het nog steeds een goed idee vonden.’ Wie in een ziekenhuisgang voorbijliep en geen goedkeuring kon geven, is onherkenbaar gemaakt. Wie niet gefilmd wilde worden, kreeg zijn zin. ‘Dan moet je je plek kennen en beleefd afdruipen.’ Verbraak durft niet te beweren dat er geen foutjes doorheen zijn geglipt, maar stelt met zijn redacteuren ‘ontzettend veel werk’ gestoken te hebben in de privacybescherming van de patiënten. Dat kostte tijd. ‘Als we het op zijn Oerlemans hadden gedaan, had het ons een half jaar gescheeld.’

Corona
Een geheel ander fenomeen bleek van nog veel grotere invloed op de opnamen: corona. Na een jaar praten, van de voorzitter van de raad van bestuur van het OLVG tot aan het uitvoerend personeel, kreeg Verbraak groen licht. Op 10 maart 2020, vijf dagen voor de eerste lockdown.

‘Dikke pech. Niemand mocht het ziekenhuis in of uit.’ Een maand later kon hij beginnen. De laatste draaidagen vonden in de zomer plaats. In de tussentijd moest Verbraak zijn plannen bijstellen.

‘Mijn idee was om zo’n kinderarts twintig keer te bezoeken, maar dat lukte niet. Er mocht maar één ouder bij een kind zijn. Dan kun je het niet maken om een filmploeg van drie vreemde kerels toe te laten.’ Ook was het onmogelijk om afzonderlijke patiënten langer te volgen. En dan had je nog corona zelf, als onderwerp. Verbraak besloot alle verhalen over de pandemie in de tweede aflevering te concentreren. ‘Ik vond het belangrijk dat het niet elke keer over corona zou gaan. Dat willen de kijkers straks helemaal niet zien, dacht ik. Nu lijkt het iets uit een ver verleden.’ Ondanks alle obstakels stelt hij: ‘De serie is geworden zoals ik wilde.’

Lichtpuntje
Wat heeft Verbraak van zijn nieuwste project geleerd? ‘Ik heb gezien dat je in het OLVG in heel goede handen bent. Het is geen feelgood-tv, maar de serie gaat wel over mensen die houden van hun vak en hun best doen voor anderen. In deze barre tijden is dat een fijn lichtpuntje, waar je je als kijker een klein beetje aan kunt warmen.’