Al 100 jaar voor een open, rechtvaardig en gelijkwaardig Nederland.

Sarah voelt zich eenzaam tijdens de feestdagen: ‘Alsof ik onzichtbaar ben’

Mentaal

Gisteren

leestijd 3 minuten

8226 keer bekeken

Sarah voelt zich eenzaam tijdens de feestdagen.

Hoe vallen de feestdagen als je niemand hebt om deze mee te vieren?

Waar anderen aftellen naar kerst en oud en nieuw, ziet Sarah al jarenlang tegen de feestdagen op. Voor haar staat deze periode niet in het teken van gezelligheid, maar van leegte.

Confronterend

De feestdagen kunnen erg confronterend zijn, zegt eenzaamheidsexpert Jeannette Rijks. ‘Plaatjes op sociale media van hoe gelukkig anderen zijn en de illusie dat het overal supergezellig is: voor mensen die zich eenzaam voelen is dat een klap in het gezicht. Ze krijgen het gevoel dat ze waardeloos zijn, omdat zij dat niet hebben.’

De 19-jarige Sarah herkent dat gevoel. ‘De afgelopen jaren keek ik echt op tegen de feestdagen. Je hoort iedereen praten over lootjes trekken, kerstdiners en nieuwjaarsfeesten. Zelfs mijn broertje ging dan naar vrienden toe. En ik zat op oudjaarsavond met mijn ouders op de bank.’ Ze twijfelde aan zichzelf. ‘Dan vroeg ik me af: wat doe ik verkeerd?’

Waarom voelt Sarah zich eenzaam?

Op de middelbare school heeft Sarah een grote vriendengroep. Maar als ze gaat studeren, verwatert het contact. ‘Het ging zo geleidelijk dat het normaal werd.’ Pas wanneer haar beste en enige vriendin haar steeds vaker laat zitten, dringt het door hoe eenzaam ze zich eigenlijk voelt. ‘Ze appte minder en zei afspraken af.’ Dagenlang ligt Sarah huilend op bed. ‘Dan dacht ik: ik heb helemaal niemand om dingen mee te doen of mee te delen.’

Regelmatig contact

Regelmatig contact is juist enorm belangrijk in vriendschappen, volgens Rijks. ‘Mensen hebben vaste patronen nodig: hoe vaak je elkaar ziet, appt of belt, maar ook hoe diep de gesprekken gaan.’ Als die patronen wegvallen, kan eenzaamheid ontstaan. ‘Eenzaamheid is een emotie die je ertoe aanzet om verbinding te zoeken met anderen. Maar als je nooit hebt geleerd hoe je dat moet doen, kan het iets negatiefs worden.’

Ook pedagoog Jolanda van Gerwe stelt dat eenzaamheid in de basis niet verkeerd is. ‘Het wordt een probleem wanneer eenzame mensen negatief gaan denken over zichzelf. Zij gaan dan normale situaties op een negatieve manier interpreteren en kijken letterlijk negatiever naar de wereld. Dan beland je in een negatieve spiraal en het wordt steeds moeilijker om daaruit te komen.’ Om eenzaamheid bij jongeren aan te pakken, heeft Van Gerwe Join Us opgericht. Met deze stichting brengt zij jongeren door heel Nederland met elkaar in contact en helpt ze hen een sociaal netwerk op te bouwen. ‘Tijdens zo’n bijeenkomst bedenken de jongeren samen wat zij gaan doen, bijvoorbeeld naar de bioscoop of koffiedrinken. Tegelijkertijd werken ze met ondersteuning van begeleiders aan persoonlijke doelen, zoals makkelijker contact leggen of een gesprek gaande houden.’

Hoe voelt eenzaamheid?

Sarah is altijd al onzeker geweest, maar had lange tijd vrienden om op terug te vallen. Wanneer die wegvallen, verliest ze haar houvast. ‘Ik werd steeds onzekerder en zo bang voor afwijzing dat ik uiteindelijk helemaal geen contact meer aanging.’ Eenzaamheid voelt voor haar als een leegte; als onzichtbaar zijn. Ze vergelijkt het met rouwen om een band die er niet meer is – of misschien nooit heeft bestaan, maar er wel had kunnen zijn. ‘In mijn beleving had ik niemand. Niemand om hoogtepunten mee te delen. Niemand om leuke dingen mee te doen. Niemand om te appen, te bellen of gewoon een praatje mee te maken.’ Die gedachten bevestigen telkens opnieuw haar gevoel dat ze niet leuk genoeg is.

Paradox

Sarah heeft steeds minder contacten en steeds meer onzekerheden. Dat is de schijnbare tegenstrijdigheid van eenzaamheid: enerzijds heb je behoefte aan contact, maar tegelijkertijd zorgt eenzaamheid voor somberheid. Hierdoor sta je juist minder open voor contact.

‘Je bent op een gegeven moment ook minder benaderbaar voor anderen’, zegt Van Gerwe. ‘Dat negatieve zelfbeeld straal je uit. Je kijkt naar de grond, sluit je af. Dat maakt contact lastiger.’ Rijks wijst op veranderingen in het brein. ‘Eenzaamheid heeft ingrijpende effecten. Het hormoonstelsel verandert: waar contact normaal een prettig gevoel geeft, blijft die beloning uit.’ Het standaard advies om op een teamsport te gaan of vrijwilligerswerk te doen, helpt dus niet. ‘Een eenzaam persoon zal zich ellendig blijven voelen, want het brein belemmert hen in sociale situaties. Daarom blijven zij vaak liever thuis. En dat is precies waarom eenzaamheid zo moeilijk is om op te lossen.’

Vooruitkijken

‘In mijn dieptepunt zag ik mezelf echt als een individu’, zegt Sarah. ‘Ik hield heel erg vast aan het idee dat het voor altijd zo zou blijven, dus dat ik moest zien te overleven. Dat maakte me bang voor de toekomst. Ik zag een heel leven van eenzaamheid voor me.’

Wanneer haar moeder haar over de stichting Join Us vertelt, heeft Sarah de hoop eigenlijk al opgegeven. Toch schrijft ze zich in voor een onlinegroep. ‘Dat was superspannend, maar het werd mijn redding.’ Nu heeft ze weer een vriendengroep. ‘We begrijpen van elkaar dat we sociaal niet altijd sterk zijn. Juist daarin helpen we elkaar.’ Ook heeft Sarah contacten gelegd met studiegenoten. Met een van haar klasgenoten is ze nu goed bevriend. Voor het eerst in jaren kijkt ze weer uit naar de feestdagen. Glimlachend vertelt ze over haar plannen. ‘We gaan lootjes trekken en cadeaus voor elkaar kopen; supergezellig. Ik heb er echt zin in.’