Vuurwerk nog schadelijker voor dieren dan gedacht

Miljoenen vogels in Nederland hebben last van het jaarlijks geknal rond Oud en Nieuw. Ze schrikken zo van het plotse lawaai en licht dat ze opvliegen en soms honderden meters hoog de lucht ingaan. En daarbij verliezen de vogels veel energie, die ze juist goed kunnen gebruiken in de winter. Een internationaal team van onderzoekers laat met behulp van weerradars en vogeltellingen zien hoeveel vogels direct opvliegen na de start van het vuurwerk, op welke afstand van het vuurwerk dat gebeurt en welke vogelsoorten vooral reageren. In Vroege Vogels een gesprek met ecoloog en eerste auteur Bart Hoekstra van de Universiteit van Amsterdam.

Uit het onderzoek blijkt dat vogels tot een afstand van 10 kilometer last kunnen hebben van het massaal afsteken van vuurwerk zoals tijdens Oud en Nieuw. Verder blijkt dat veel meer vogelsoorten schrikken van het geknal. Verder blijkt dat tijdens nieuwjaarsnacht dichtbij plekken waar vuurwerk wordt afgestoken gemiddeld 1000 keer zoveel vogels rondvliegen als tijdens andere nachten, met pieken van 10.000 tot 100.000 keer de gewone hoeveelheid vogels. Vanwege deze grote effecten pleiten de onderzoekers voor grote vuurwerkvrije zones. Eerdere studies lieten zien dat watervogels massaal opvliegen rond nieuwjaar. Zenders op ganzen laten bovendien zien dat de vogels tot wel 500 km ver vluchten voor het geknal.

Wetenschappers van de Universiteit van Amsterdam hebben vorig jaar aangetoond dat ganzen dusdanig last hebben van vuurwerk dat ze tenminste de eerste 11 dagen gemiddeld 10% langer bezig zijn met voedsel zoeken dan normaal. In het broedseizoen (1 maart tot 1 augustus) is het op de meeste plekken in Nederland verboden om vuurwerk af te steken nabij vogelrichtlijngebieden. Dat zijn plekken waar bedreigde soorten als grutto en tapuit leven. Opmerkelijk genoeg geldt deze norm niet voor de winterperiode, terwijl vogels dan juist extra kwetsbaar zijn.

Niet alleen vogels hebben last van het vuurwerk. Ook huisdieren als honden en katten kunnen helemaal van de leg raken. De Universiteit Utrecht publiceerde deze week de resultaten van een grote enquête waar 3600 diereigenaren aan mee hebben gedaan. Hieruit blijkt dat het geknal bij veel honden en katten leidt tot angst en stress. Aan deze dieren valt vooral verstopgedrag op, wat bij katten nog meer voorkomt dan bij honden. Honden zoeken meer oogcontact en nabijheid met de eigenaars op. Vluchten wordt ook veel gezien en gaat met risico’s gepaard. Vijf procent van de honden en bijna tien procent van de katten is wel eens zoekgeraakt na het horen van vuurwerk. Angstervaring van dieren houdt bij de helft aan tot een half uur na het vuurwerkgeluid en bij ongeveer een derde langer dan een half uur. Ongeveer een derde van de katten en meer dan de helft van de honden wil liever niet naar buiten na het horen van vuurwerk.

Dat vuurwerk voor enorm veel stress kan zorgen bij honden is goed te zien in de korte documentaire ‘And a Happy New Year’ van Sebastian Mulder. Hij is zondag ook te gast in Vroege Vogels. In de film toont de spanning en angst van dieren en hun baasjes. Aan de vooravond van oudejaarsnacht krijgen honden van verschillende eigenaren een kleine camera omgehangen. In de film volgt de kijker hun bewegingen. De documentaire kreeg in november nog een prijs op het filmfestival IDFA. De film is donderdag 28 december te zien om 22.50 uur op NPO 2.