Zembla jaaroverzicht 2019

Hoe afhankelijk zijn we voor onze medicijnen van China? Hoe kan het dat tijdens oefeningen in Nederland zoveel militairen hitteletsel oplopen? En wat is het verband tussen de ziekte van Parkinson en de blootstelling aan landbouwgif? Het zijn vragen die we het afgelopen jaar allemaal probeerden te beantwoorden. We maakten nieuws met onze onderzoeken, bewogen de politiek en kregen in 2019 ontzettend veel reacties vanuit het publiek. Een overzicht van de verhalen die het best zijn bekeken en de meeste impact hadden.

Mevrouw Piël
Het was onder meer het jaar van de honderdjarige Mevrouw Piël. Op haar oude dag nog zeer strijdlustig. In de best bekeken uitzending van ZEMBLA in 2019 speelt ze een van de hoofdrollen. Ze vecht voor betere ouderenzorg, waarin ouderen serieus worden genomen en waarin zij zelf een stem hebben in wat er met ze gebeurt. Haar gevecht inspireert de bewoners en hun familie van een woonvoorziening in Friesland. De mensen wonen er naar alle tevredenheid, maar dreigen het pand te verliezen, omdat de corporatie het tegen de wil van de bejaarde bewoners wil slopen. Ze komen net als mevrouw Piël in opstand. Dat resulteert uiteindelijk in het tweede deel van de uitzending ‘Oude bomen moet je niet verplanten’.

Hitteberoerte
25-jarige Caroline Goedhart overlijdt in 2016 aan de gevolgen van een hitteberoerte tijdens de Dam tot Damloop. Er was toen geen koelbad aanwezig en er ging van alles mis in de hulpverlening. ZEMBLA maakt er begin dit jaar een uitzending over. Uiteindelijk besluit organisator Le Champion bij de editie van 2019 voor het eerst wel koelbaden in te zetten. "Ik sluit niet uit dat het levens heeft gered”, zegt directeur Ron van der Jagt van Le Champion na afloop.

Tijdens het onderzoek naar hitteberoertes bij sportevenementen krijgen we ook veel informatie binnen over militairen die tijdens oefeningen onwel raken. Hoe kan het dat het bij een organisatie als Defensie zo mis kan gaan en zelfs met dodelijke afloop? We gaan op onderzoek uit en krijgen onderzoeksrapporten van het ministerie in handen waarin staat dat grote fouten binnen Defensie hebben geleid tot incidenten waarbij militairen hitteletsel opliepen tijdens oefeningen in Nederland. Eind mei is de uitzending ‘De hitteslachtoffers van Defensie een feit.

Landbouwgif
Nog voor het gepubliceerd is krijgt ZEMBLA een belangrijk rapport in handen van het RIVM. Het onderzoek toont voor het eerst in Nederland aan dat omwonenden van bloembollenvelden aan hogere concentraties bestrijdingsmiddelen worden blootgesteld dan altijd werd gedacht. Er wordt zelfs landbouwgif in de luiers van baby’s gevonden die in de buurt van bollenvelden wonen. Minister Schouten zegt vervolgens in een interview met ZEMBLA dat het gebruik van bestrijdingsmiddelen radicaal anders moet. Ze wil dat er in 2030 bijna geen chemische middelen meer worden gebruikt. In de tussentijd verandert in de praktijk weinig.

Bollenboer John Huiberts gooit het roer zelf om. Decennialang maakte hij gebruik van landbouwgif om zijn gewassen te beschermen, maar de bollenteler merkte dat zijn velden steeds meer uitgeput raakten door de gewasbeschermingsmiddelen. Hij gaat geheel biologisch telen. Naast twee uitzendingen over landbouwgif in 2019 brengen we ook het verhaal van bollenboer John Huiberts in een online video die viral gaat in Nederland.  

Steeds vaker weigeren partijen mee te werken
Onderzoeken van ZEMBLA verlopen niet altijd even soepel. Steeds vaker weigeren sommige partijen mee te werken aan een uitzending en komen ze achteraf met een reactie op de uitzending die vervolgens via social media verspreid wordt. Dat gebeurde ook in het onderzoek naar bestrijdingsmiddelen. De boeren, onder aanvoering van de belangenorganisatie LTO (Land- en Tuinbouw Organisatie), blijven liever buiten beeld. Om vervolgens op de dag van de uitzending, via sociale media met een tamelijk dubieus document te komen, een factcheck van onze uitzending, althans zo noemen ze het. We besluiten om deze keer het stuk kritisch tegen het licht te houden en leggen vervolgens uit waarom de landbouwlobby zich ten onrechte profileert als factchecker.

Medicijntekorten
2019 was ook het jaar van de medicijntekorten. Veel berichten op onze site hierover werden vaak gelezen. Zo brachten we het nieuws over een dreigend tekort aan het enige antibioticum dat nog werkt tegen de soa gonorroe. Het had onder meer te maken met een grondstoffenprobleem, met een fabriek in India. In de uitzending ‘Medicijnmacht China’ leggen we uit hoe het komt dat in Nederland steeds vaker medicijntekorten ontstaan. We zijn namelijk erg afhankelijk voor medicijnen van landen als India en China. Dus als in die landen iets misgaat, hebben patiënten in Nederland daar last van. Inmiddels heeft de overheid een aantal maatregelen genomen om patiënten te beschermen tegen die afhankelijkheid van China.

Nederland afvalland
In 2018 ontdekten we onder meer dat vervuilde grond illegaal onder nieuwbouwwijken is gestort en ook dit jaar volgden we de afvalstromen in Nederland. Meer dan 100 miljoen kubieke meter bagger en licht vervuilde grond is in natuurplassen gestort. Zo blijkt in de uitzending ‘Gokken met bagger’ dat we zelfs afval en bagger uit België importeren en het vervolgens hier in natuurplassen storten.

Hoeveel afval we creëren, werd pijnlijk duidelijk in het tweeluik over de ramp met de MSC Zoe. Tijdens een storm verloor dit vrachtschip 342 containers in het Waddengebied. De ravage blijkt enorm en de populaire vakantiestranden raken bezaaid met allerlei rotzooi, zoals televisies, autostoelen, my little pony's en kleine plastic korrels. Tot slot volgden we in het ‘gifschip van SBM’ een schip dat zelf als afval kan worden beschouwd. De gastanker is namelijk versleten en zit vol giftige stoffen. Daarom moet het eigenlijk volgens strenge regels worden gesloopt, maar in de uitzending blijkt dat bedrijven het in de praktijk niet zo nauw nemen met deze regels. De versleten gifschepen worden gedumpt op sloopstranden in lagelonenlanden in Azië.