Staatssecretaris weigert nieuw granulietonderzoek ondanks verzoek gemeente

Staatssecretaris Heijnen van Infrastructuur en Waterstaat legt een oproep van de gemeente West Maas en Waal en burgercollectief Dreumel naast zich neer: Er komt geen nieuw onderzoek naar granuliet in natuurplas Over de Maas. “Teleurstellend”, noemt wethouder Ans Mol het. De gemeente wil weten wat de gevolgen zijn van granuliet op de natuurontwikkeling in de plas. Maar, zegt Mol, “daar is eigenlijk niet inhoudelijk op gereageerd.”

Staatssecretaris Heijnen stuurde zowel naar de gemeente als naar het burgercollectief een brief waarin ze uitlegt dat ze geen nieuw onderzoek wil, omdat ze niet twijfelt aan de deskundigheid van Arcadis: het bureau dat eerder onderzoek heeft gedaan naar granuliet in Over de Maas. “Op onze vragen wordt niet inhoudelijk ingegaan. Wij zijn er zo langzamerhand een beetje klaar mee. Er is nog maar een andere weg en dat is afwachten wat er op lange termijn met het granuliet gebeurt”, zegt Gert-Jan van Engelen van het burgercollectief.

Zembla maakte meerdere uitzendingen over de granulietstort in natuurplas Over de Maas. Naar aanleiding van die uitzendingen deed bureau Arcadis in opdracht van het ministerie onderzoek naar de concrete situatie in de natuurplas. Arcadis concludeerde dat granuliet daar veilig is voor mens en milieu. Maar uit testen met kleine organismen bleek dat granuliet mogelijk wel negatieve effecten kan hebben op de natuurontwikkeling in de plas. Arcadis redeneerde toen dat het niet nodig is om dit verder te onderzoeken omdat het granuliet in de plas is afgedekt met een drie meter dikke afdeklaag.  

Vorig jaar mei kwam het granuliet in de plas ineens bovendrijven. Er ontstond onrust bij de gemeente en het burgercollectief. Arcadis concludeerde daarop in een aanvullend onderzoek dat in de afdeklaag zelf ook granuliet zit, maar dat dat geen kwaad kan voor mens en milieu. 

Het burgercollectief had veel vraagtekens bij dat nieuwe onderzoek en schreef aan de staatssecretaris: “Wij vinden dat Arcadis dit belangrijke onderzoek niet op een deugdelijke manier heeft uitgevoerd en dat het verslag op een subjectieve manier is toegeschreven naar een gewenste uitkomst… Daarom vragen wij u om dit addendum van Arcadis terug te trekken en een vervangend, echt onafhankelijk onderzoek uit te laten voeren.” 

Wethouder Ans Mol was zeer verbolgen over het feit dat ze het nieuwe onderzoek niet eens had ontvangen, terwijl het ministerie met de gemeente “uitdrukkelijk had afgesproken” om de gemeente op de hoogte te blijven houden. “Waarom zijn wij als gemeente hierin gepasseerd? Welke belangen spelen hierin een rol?”, vroeg Mol 7 april in een brief aan de staatssecretaris.

De staatssecretaris reageert daar nu op via antwoorden op Kamervragen: “In een telefonisch overleg op 7 april 2022 - tussen de wethouder Ans Mol en de dgWB van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat – zijn hiervoor excuses aangeboden en is de afspraak herbevestigd dat de gemeente blijvend zal worden geïnformeerd over de ontwikkelingen in het granuliet-dossier.” 

De gemeente was er niet gerust op en wilde net als het burgercollectief nieuw onderzoek. Maar dat granuliet ook in de afdeklaag in Over de Maas zit, verandert volgens staatssecretaris Heijnen niets aan de hoofdconclusie van Arcadis. Namelijk “dat het gebruik van granuliet geen negatieve effecten heeft op mens en milieu en dat granuliet voldoet aan de schoonste kwaliteitsklasse voor grond… Een aanvullende risicobeoordeling, zoals door u verzocht, is derhalve niet nodig”, schrijft Heijnen aan de gemeente.

Wethouder Mol wilde vooral weten hoe het zit met die mogelijk negatieve effecten op ecosystemen, nu blijkt dat er ook granuliet in de afdeklaag zit. Daarover stelde Arcadis in het aanvullend rapport alleen dat “subtiele effecten op voorhand niet zijn uit te sluiten”, maar omdat tijdens een nieuw veldbezoek geen visuele effecten zijn waargenomen op het ecosysteem, verwacht Arcadis “geen negatieve effecten”.

Van Engelen van het burgercollectief: “Arcadis zegt: ‘visueel is er niks aan de hand’. Dat is een mening. Blijkbaar is dat meer waard dan het onderzoek van iemand die er in het gebied heel grondig naar gekeken heeft.”

Het enige onderzoek dat het ministerie nog wil laten uitvoeren is een literatuurstudie.  Komende maand geeft de staatssecretaris het RIVM en Deltares daartoe de opdracht. Doel van de studie is om in de wetenschappelijke literatuur te kijken of er nog kennis mist over het gedrag van polyacrylamide in zuurstofloze omstandigheden, zoals in granuliet. Polyacrylamide is het chemische bindmiddel dat aan granuliet wordt toegevoegd. Volgens deskundigen is dat belangrijk om te weten. Bij afbraak van het middel kan er volgens deskundigen namelijk een kankerverwekkende stof vrijkomen. 

Ans Mol had gehoopt op nieuw wetenschappelijk onderzoek, want kijken naar wat er al in de literatuur is, heeft volgens de wethouder weinig zin. “Er is amper literatuur beschikbaar over wat het effect is van polyacrylamide (het bindmiddel, red.) in een aenorobe omgeving. Voor zover ik weet is dat nooit wetenschappelijk onderzocht.” 

De gemeente is wel blij met een aangekondigd werkbezoek van de staatssecretaris. “Daar vragen we al jaren om. Ze is van harte welkom.”

Abonneer je op onze podcast waarin de journalisten van Zembla je meenemen in hun onderzoek.

Rectificatieverplichting Zembla 

De Rechtbank Den Haag heeft bij vonnis van 31 augustus 2022 geoordeeld dat Zembla onrechtmatig (want niet met de van Zembla te verwachten zorgvuldigheid) tegenover het bedrijf Graniet Import Benelux (ook handelend onder de naam Bontrup) heeft gehandeld door de door Gustaaf Biezeveld gedane uitspraken over het opzettelijk plegen van strafbare feiten door het bedrijf Bontrup in de uitzending van 6 februari 2020 op te nemen. Dit echter zonder voldoende feitelijke basis en op de ongenuanceerde en onvoorwaardelijke wijze zoals Zembla dat toen heeft gedaan. De rechtbank Den Haag heeft BNNVARA / Zembla bevolen deze rectificatie te plaatsen.