Zou Bill Clinton de Lewinsky-affaire in deze tijd overleefd hebben?

Eerst maar even de spoiler die geen spoiler is: Bill Clinton mocht in 1998 zijn presidentschap uiteindelijk helemaal uitzitten. De impeachment-procedure die tegen hem werd ingezet, was weliswaar historisch, maar politiek gezien was het geen seconde echt spannend – waarover later meer.

Het maakt de prestatie van Leon Neyfakh, journalist van ­Slate, alleen maar knapper. Het eerste seizoen (over Watergate) van zijn podcastserie Slow Burn was al fraai; het tweede seizoen, over de Lewinsky-affaire, is ronduit – ik ken hier geen goede Nederlandse vertaling voor – riveting. Een opwindende, vaak verbijsterende vertelling, boordevol details die je nooit wist of vergeten was. Een affaire bovendien met lessen voor nu: over impeachment, over MeToo en over (ja, echt) Brett Kavanaugh, Trumps kandidaat voor het Hooggerechtshof wiens verleden Washington onlangs in zijn greep hield.

Dat de temperaturen tijdens de zomer en het najaar van 1998 hoog opliepen, dat herinner ik me al te goed. Ik was er namelijk bij. Tijdens een recente verhuizing vond ik fotografisch bewijs terug: een uitgescheurde voorpaginafoto van de The New York Times met daarop een presidentiële limousine die langs een groep boze demonstranten rijdt. Tussen hen in staat een nieuwsgierige lange slungel, een stagiair bij de Nederlandse televisie in Washington. Ik herinner me vooral de middag van 11 september, een historische dag, drie jaar voordat die datum pas écht in de geschiedenisboeken belandde. Op 11 september kwam ’s ochtends het rapport van aanklager Kenneth Starr uit, een sensationele pageturner boordevol details over het seksleven van de president. Congresleden en journalisten, iedereen kreeg het tegelijkertijd. De stagiair mocht het – bij 32 graden Celsius – met een flinke sprint naar het dak van de correspondent brengen. Starr had vier jaar lang onderzoek gedaan naar de Clintons, aanvankelijk naar een ingewikkelde vastgoeddeal in Arkansas (Whitewater), uiteindelijk naar het presidentiële gedraai en gelieg na de Lewinsky-affaire.

De korte geschiedenis: tussen najaar 1995 en voorjaar 1997 hadden Bill Clinton (49 jaar toen het begon) en Monica Lewinsky (22), een stagiaire in het Witte Huis, negen keer ‘seksueel contact’ gehad. (De definitie van seksueel contact vormde de kern van Clintons verdediging.) In januari 1998 verhoorde de FBI Lewinsky in een hotel vlak buiten Washington. Even later lag het hele verhaal op straat. In Washington was net een nieuwe generatie Republikeinse straatvechters aangetreden, aangevoerd door Newt Gingrich, leider van het Huis van Afgevaardigden. Fox News, inmiddels niet meer weg te denken uit het media­landschap, was net begonnen en rook bloed. De cultuuroorlogen woedden als nooit tevoren.

Onder die omstandigheden begon het Huis van Afgevaardigden, waar Republikeinen een meerderheid hadden, een afzettingsprocedure. Reden: Clinton had gelogen over zijn affaire. Hij werd officieel ge-impeached, wat betekent dat het Huis de kwestie naar de Senaat stuurt voor een politiek proces. (Een van Clintons verre voorgangers Andrew Jackson werd in 1868 geimpeached; voor Richard Nixon dreigde in 1974 hetzelfde, waarna hij de eer aan zichzelf hield.) De Senaat verandert op zo’n moment in feite in een rechtbank. Clinton had twee aanklachten aan zijn broek: liegen onder ede en belemmering van de rechtsgang. Vanaf het begin was duidelijk dat het de Republikeinen niet zou lukken om Clinton af te zetten: voor een veroordeling was een tweederde meerderheid nodig, en die hadden ze in de verste verte niet.

 

Bill Clinton won zijn proces maar verloor zijn gezicht. De hele wereld zag de getuigenis waarbij Clinton zich met ingehouden woede voor de camera liet verhoren over zijn seksuele escapades. Het Starr-rapport, door miljoenen Amerikanen gelezen, bevatte zinnen als: ‘De president wilde orale seks bij mejuffrouw Lewinsky bedrijven, maar ze hield hem tegen omdat ze menstrueerde.’ Waarom al die intieme details? Een van Starrs medewerkers, een briljante jurist van 33, had erop aangedrongen: Clinton had het leven van een jonge vrouw geruïneerd en moest publiekelijk boeten. Starrs team stelde vragen als: ‘Klopt het dat u tot twee keer toe ejaculeerde in de mond van mevrouw Lewinsky?’ De jonge jurist zou twintig jaar later zelf worden beschuldigd van seksueel wangedrag: het was Brett Kavanaugh, de man die president Trump voordroeg voor het Hooggerechtshof. In zijn getuigenis over de vermeende aanranding voor een Senaatscommissie sprak hij over ‘wraak van de Clintons’.

Slow Burn blikt terug op de hele Lewinsky-affaire. Host Leon Neykfah spreekt met journalisten die er destijds verslag van deden maar ook met hoofdpersonen zoals Linda Tripp. Tripp – een vriendin van Lewinsky – stak haar een dolk in de rug door haar ontboezemingen stiekem op te nemen voor de FBI. De podcast begint met een gedetailleerde reconstructie van het verhoor van Lewinsky. Vanaf dat moment laat het de luisteraar niet meer los. Neykfah wist Lewinsky zelf niet te verleiden tot een interview. Zij uit zich tegenwoordig alleen sporadisch via Vanity Fair, is een actieve twitteraar en spreekt op conferenties over pesten.

Want gepest, dat werd Lewinsky. Aflevering 7 is misschien wel de meest verbijsterende van de podcastreeks. Dat latenight-hosts als Bill Maher en David Letterman haar avond aan avond te kakken zetten, had ik nog wel onthouden. Maar dat de beroemde feministe Betty Friedan Lewinsky ‘lomp’ noemde, en stercolumniste Maureen Dowd haar elke week neerzette als een seksbeluste dombo – ik was het vergeten. Media van links tot rechts gingen mee in het frame van het Witte Huis: het arme libido van de president was erin geluisd door een aandachtsverslaafde stagiaire. De vraag of er vooruitgang is geboekt, is aan de luisteraar. Je zou zeggen dat Bill Clinton deze #MeToo-tijden niet overleefd had; aan de andere kant, de huidige president landde in zijn ambt ondanks zeventien concrete beschuldigingen van seksueel wangedrag.

The New York Times wist onlangs te melden dat ook medewerkers van president Trump Slow Burn aan het binge-luisteren zijn. Zouden ze er geruster op worden? De Lewinsky-saga toont aan dat impeachment, hoe juridisch het ook mag klinken, een puur politiek proces is. Als het Congres écht van de president af wil, dan vinden ze wel een stok. Alleen: in het geval van Trump moeten de Democraten dan wel een meerderheid hebben. Op 6 november zijn er tussentijdse Congresverkiezingen. De kans is levensgroot dat de Democraten op die dag de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden overnemen, en de kans is aanzienlijk dat ze vervolgens een impeachment-proces starten. Maar net als bij Clinton is de kans klein dat het de president echt in het nauw brengt: de vereiste tweederde meerderheid in de Senaat zullen de Democraten namelijk niet halen. Afzetting van Trump is alleen reëel als er iets naar buiten komt dat zelfs de Republikeinen te ver gaat – iets in het Rusland-onderzoek van Robert Mueller, bijvoorbeeld. Maar daar zijn nog geen aanwijzingen voor. Onder kiezers is impeachment niet populair: ze beschouwen het als een politiek nucleair wapen dat alleen in het uiterste geval mag worden ingezet. De sympathie van de kiezer ligt al snel bij het lijdend voorwerp. Op 12 februari 1999 werd Bill Clinton vrijgesproken door de Senaat – nog nooit tijdens zijn presidentschap, zo bleek uit opiniepeilingen, was hij zó populair als die dag.