Zomaar succesvol

Door Joris Henquet

In 1953 stond fotograaf Gene Kornman nietsvermoedend publiciteitsfoto’s te schieten van Marilyn Monroe voor haar nieuwe film Niagara. Wat hij niet kon bevroeden, was dat zijn foto gebruikt zou gaan worden voor een van de bekendste kunstwerken van de twintigste eeuw: het Marilyn Diptych van pop art-kunstenaar Andy Warhol, nu een van de pronkstukken van het Tate Museum in Londen. Dat juist Kornmans foto door Warhol werd uitgekozen berust eigenlijk op puur toeval.

Het Marilyn Diptych van Andy Warhol, een iconisch kunstwerk, hangt niet alleen in het museum, maar is ook afgebeeld op posters, gebruiksvoorwerpen en kledingstukken. Aan de basis van het kunstwerk ligt een foto van Hollywood-legende Marilyn Monroe (1926-1962), die door Warhol vijftig keer is gekopieerd en in verschillende kleuren is weergegeven. Warhol maakte het Marilyn Diptych (‘Marilyn tweeluik’) kort na 4 augustus 1962, de tragische dag waarop Marilyn, 36 jaar slechts, overleed aan een overdosis drank en pillen. Het kunstwerk is een gelaagd commentaar op roem. Door twee verschillende canvassen te gebruiken (twee panelen) verwijst Warhol naar vroege religieuze kunst, de manier waarop heiligen en iconen werden vereerd. De beroemdheid is de heilige van de moderne tijd, liet Warhol zien, en Marilyn Monroe was het ultieme voorbeeld. Ze was in haar tijd een sekssymbool, een blonde schoonheid en superster waarop de wereld (vooral het mannelijke deel ervan) verwachtingen en verlangens projecteerde. Monroe was ook een duidelijk gecreëerd imago, want achter haar sensuele lach ging Norma Jeane Baker (haar echte naam) schuil. Een vrouw die als baby door haar ouders werd verlaten, in pleeggezinnen opgroeide en in haar korte leven geplaagd werd door misbruik en depressies.

Dat komt allemaal terug in Andy Warhols kunstwerk: op het linkerpaneel is Monroes gezicht afgebeeld in felle kleuren, met onder meer felgeel haar en lichtblauwe oogschaduw. Op het rechterpaneel is haar gezicht in zwart-wit te zien, in foto’s die steeds meer vervagen. Links is de publieke persoon van Monroe, rechts de getroebleerde privépersoon. Het kunstwerk van Warhol is op vele manieren interessant. Het past in Warhols werk als pop artkunstenaar, waarin hij onderzocht in hoeverre industriële producten ook als kunst kunnen worden beschouwd. Warhol ontdekte in 1962 de zeefdruk, een druktechniek waarmee hij afbeeldingen kon dupliceren. Beroemd zijn de Campbell’s-soepblikken die hij tot kunst verhief. Maar ook Monroe schilderde hij af als een industrieel object, als publiek bezit. Warhol legde de link met reclameposters op straat, die in veelvoud zijn opgehangen, schreeuwend om aandacht.

Lees verder in VARAgids 48 vanaf bladzijde 27.