Logo VARAgids
De VARAgids online heeft uitgelichte artikelen, allerlei winacties, podcasts en het tv-overzicht.

Zoeken naar een uitweg

12-04-2021
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
299 keer bekeken
  •  
uitweg
Door Roger Abrahams
Leven voor de dood, over vijf mensen met een doodswens, werkt nauw samen met Stichting 113 Zelfmoordpreventie. ‘Het is alsof een geheim plotseling hardop wordt uitgesproken.’
Mensen zijn wanhopiger geworden, merkt Maryke Wolters-Geerdink. Als manager hulpverlening bij de zelfmoordpreventielijn 113 constateert ze dat bellers vroeger vooral over werk- of relatieproblemen praatten, maar nu kampen met eenzaamheid. Ze missen afleiding: geen sport, geen school, alleen nog maar thuiswerken. Mannen rapporteren in toenemende mate dat ze last hebben van angsten of paniek. Jongeren zijn het vertrouwen in zichzelf en anderen kwijtgeraakt. De verschuiving valt ook haar collega’s op, zegt Wolters-Geerdink. ‘De gesprekken zijn zwaarder geworden, als gevolg van corona. Dat geven de bellers ook aan.’

Het thema zelfmoord – de hulplijn gebruikt het woord omdat hulpzoekenden dat ook doen, ‘hoewel veel nabestaanden het afschuwelijk vinden’ – lijkt aan aandacht te winnen. Sinds 1 juli 2020 is het sneltoetsnummer 113 in de lucht (naast de gratis variant 0800-0113). Het is een initiatief van de Stichting 113 Zelfmoordpreventie, die al twaalf jaar aan de weg timmert op internet. Afgelopen maart diende de ChristenUnie een wetsvoorstel in dat het voorkomen van zelfmoord tot een plicht van de overheid wil maken. De verwachting is dat een meerderheid van de nieuwe Tweede Kamer binnenkort vóór stemt. En nu brengt BNNVARA Leven voor de dood, een nieuw programma waarin Patrick Lodiers optrekt met vijf mensen die niet meer willen leven.

Het zenuwcentrum van 113 is gevestigd in een kantoorpand in Amsterdam. Aan de telefoonen chatlijnen zitten circa veertig medewerkers in dienst, zeventig vrijwilligers en veertig stagiairs, die vorig jaar 113.000 gesprekken voerden. Ze zijn verdeeld over een grote kantoortuin en een aantal belhokjes. Een triagist selecteert de gesprekken: gaan ze echt over zelfmoord of toch niet? De lengte van de wachttijden wordt in de gaten gehouden door een floormanager, die ook bijspringt
als een hulpverlener een hand opsteekt om advies in te roepen. ’s Ochtends blikken de collega’s gezamenlijk vooruit – zit iedereen goed in zijn vel? – en aan het eind van de dienst is er de mogelijkheid om ervaringen te delen en stoom af te blazen. ‘Een zelfmoord maakt indruk,’ stelt Wolters-Geerdink. Elke dag beëindigen gemiddeld vijf mensen hun leven en ieder van
hen beïnvloedt 135 anderen: van medewerkers van de hulpdiensten tot nabestaanden en collega’s.’ Wolters-Geerdink, opgeleid als klinisch psychologe, beschrijft hoe mensen met suïcidale gedachten het risico lopen op een tunnelvisie. ‘Ze gaan denken dat zelfmoord de enige oplossing is, voor alles. Tegelijk willen ze niemand opzadelen met hun problemen. De gedachte aan zelfmoord wordt daarom niet bijgestuurd, er komt er geen relativering meer bij. Erover praten is hét middel
om uit die tunnel te raken. Vrijuit spreken, tegen een onbekende, die luistert zonder oordeel.’

Het overhalen van bellers is namelijk niet de bedoeling bij 113. Volgens hulpverlener en floormanager Ben Oranje staan ‘mens zijn en communiceren’ centraal in zijn vak. ‘Wij gaan het gesprek aan. Als jij bewust 113 belt, is er kennelijk nog enige besluitvorming mogelijk, maar de beslissing is aan jou. We zeggen tegen niemand dat bepaalde gedachten, gevoelens of daden niet mogen.’ Oranje benadrukt dat lang niet iedereen belt vlak voor een geplande zelfmoord, zoals de buitenwacht weleens denkt. ‘Dat komt zeker voor, maar we spreken ook ouders, leraren of psychologen die zich gewoon zorgen maken over een ander. Of mensen die voor het eerst een suïcidale gedachte hebben gehad en daarover willen praten. Niemand is ‘niet erg genoeg’ voor ons.’ Bijna alle vrijwilligers bij 113, die een paar uur per week bijklussen, hebben een dierbare verloren aan zelfmoord. Niemand komt zomaar bij de hulplijn terecht, lijkt het wel – ook Oranje niet. Een jaar of zeven geleden maakte een klasgenoot van hem op het mbo een einde aan zijn leven. Het was een lieve, stille jongen, die tot verrassing van de hele school die fatale keuze maakte. In de dagen erna was het Oranje die initiatieven nam in de verwerking, zoals een gezamenlijk moment van stilte. ‘Toen ik later iets las over 113 Zelfmoordpreventie, merkte ik dat het onderwerp me nog steeds bezighield.’

Oranje meldde zich als student maatschappelijk werk en dienstverlening bij de hulplijn. Hij doorliep een training van vier dagen en liep een jaar lang stage. Dat beviel zo goed, dat hij na zijn afstuderen en een baan elders toch weer terugkeerde. ‘Het fenomeen grijpt me beet,’ legt hij uit. ‘En het werk past bij mij. Niet alleen het aansturende deel van floormanager, maar ook het werk aan de lijn: dat opeens de telefoon kan afgaan en je midden in iemands leven zit. Die adrenaline.’

Lees verder in VARAgids 16 vanaf bladzijde 18.

Meer over:

#artikelen
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Altijd op de hoogte blijven van het laatste nieuws?

Ontvang elke werkdag de beste kijktips met de Avondeditie-nieuwsbrief