War for the Planet of the Apes: Caesar in gewetensnood

Het is inmiddels vijftien jaar geleden dat Dokter Rodman (James Franco) een virus creëerde dat leidde tot een grote toename in intelligentie bij mensapen. Diezelfde Simian Flu veroorzaakte een epidemie die de mensheid decimeerde, en de apen werden massaal gedood of verdreven. De afgelopen twee jaar heeft Caesar (Andy Serkis) ondergedoken gezeten in het woud, terwijl de bezeten Colonel (Woody Harrelson) met zijn Special Forces team op hem jaagt. Als de militairen tijdens een bloederige missie het kamp weten binnen te dringen, moeten de apen vluchten naar een veiliger oord. Zonder Caesar, want hij zint op wraak.

Het eerste deel van de hernieuwde Planet of the Apes-trilogie werd verfilmd door Rupert Wyatt, waarna Matt Reeves het stokje van hem overnam voor de twee vervolgfilms. Reeves, bekend van horrorindies Cloverfield en Let Me In, geeft duidelijk de voorkeur aan een serieuzere toon. Deze laatste twee delen zijn aanzienlijk zwaarder en meer doorwrongen van de politieke satire die spreekt uit het oorspronkelijke boek uit 1963, geschreven door voormalig krijgsgevangene Pierre Boulle, en de daaropvolgende bewerking door scenarist Rod Sterling. Die eerste film kwam één dag voor de aanslag op Martin Luther King in 1968 uit, en de vergelijking die regisseur Schaffner met zijn film leek te trekken tussen apen en zwarte Amerikanen ging niet onopgemerkt. Dawn of the Planet of the Apes leek daarop in te haken, met Caesar als voorstander van het vreedzame protest. De vergelijking is problematisch, en War for the Planet of the Apes gooit er een schepje bovenop. Ditmaal lijkt de analogie te verwijzen naar Inheemse Amerikanen: de apen dragen tribal verfstrepen en rijden te paard met speren. In het militaire kamp hangt een banner met ‘the only good kong (als in Donkey) is a dead kong’, verwijzend naar de uitspraak die al jaren wordt toegeschreven aan Union Generaal Sheridan in 1869: ‘The only good Indian is a dead Indian’.

De noodzaak om te benadrukken dat het juist de apen zijn die het beschaafdere, gewetensvolle volk zijn is merkbaar aanwezig, vooral nu Caesar zijn geweldloze gewetensfilosofie overboord gooit. Ter contrast wordt de mensheid vertegenwoordigd door absolute karikaturen van hardvochtige soldaten uit de legereenheid Alpha Omega (een verwijzing naar de Doomsday bom uit Beneath the Planet of the Apes). Harrelsons naamloze kolonel vormt een amper ingekleurd dieptepunt. Dat verzwakt het effect; zulke vergrijpen zijn schrijnender wanneer ze gepleegd worden door mensen met wie we ons kunnen identificeren. De jonge Amiah Miller vormt een dankbaar contrast als onschuldige vondeling die hoopvol stemt voor een toekomst waarin mens en aap samenleven. En reken maar op Michael Giacchino’s tranentrekkende soundtrack om het drama hoog te houden.

War for the Planet of the Apes is eigenlijk een misleidende titel. Eén gestoorde legerkolonel maakt nog geen oorlog, en hoewel er wreedheden worden gepleegd is er van een gevecht geen sprake. Dat betekent niet dat er niets te beleven valt. De apen moeten zien te ontsnappen uit de ijzeren vuist van Alpha Omega, en Caesar wordt zwaar op de proef gesteld in wat het beste kan worden omschreven als een krijgsgevangenkamp voor primaten. Bij deze oorlogsterminologie horen ook collaborateurs, die worden vormgegeven door zogenaamde Donkeys: intelligente gorilla’s die zijn overgelopen naar de mensheid en worden ingezet als pakezels. Gelukkig is daar Steve Zahn als Bad Ape om alle tragiek met de nodige humor te verlichten. Met al deze diverse personages is het indrukwekkend om te zien hoe de VFX-artiesten van Weta Digital gedurende de drie films hun vakmanschap hebben verbeterd. Michael Seresins cinematografie maakt daarbij van elk shot een plaatje. Ook de acteurs leveren een bijzondere prestatie in hun motion capture -pakken, in het bijzonder Karin Konoval als wijze orang-oetan Maurice en Andy Serkis die flink wat close-ups verslaat. Zijn Caesar is geëvolueerd naar een eloquente spreker wiens moralen op de proef worden gesteld. Dat je ook een gorilla op een schimmel in galop te zien krijgt, is een bonus.

War for the Planet of the Apes,  vanaf 13 juli in de bioscoop.