Verslaafd aan keuze

Zodra u zich aanmeldt bij videodienst Netflix, kunt u in Nederland kiezen uit ongeveer 3700 titels. 3700! U zou denken: keuze = vrijheid = levensgeluk; eindeloze avonden voor tv-plezier strekken zich voor u uit. Het tegendeel blijkt waar. Mensen die na weken quarantaine de grote hits op Netflix hebben gezien, stappen in de val van het eindeloze keuzemenu. Of, zoals de satirische website De Spelt ooit schreef: 'Urenlang zoeken naar een leuke film op Netflix zonder de knoop door te hakken. Voor Jacco en Emma is dat dé ideale invulling van een vrijdagavond.' Nog een kijken of er iets beters is , of we de juiste keuze maken: waarom doen we onszelf dat aan? 

Voor het antwoord daarop verwijs ik u naar "The paradox of choice-theorie, van de Amerikaanse psycholoog Barry Schwartz (hij heeft een boek met die titel gemaakt, een TED-talk staat op het web). Zijn verhaal is één lange aanklacht tegen teveel keuzes. Hij legt uit: bij de keuze van één soort spijkerbroek koop je gewoon die broek – wat moet je anders als je een spijkerbroek nodig hebt? De zaak verandert pas bij een aanbod van meerdere spijkerbroeken, bijvoorbeeld honderd stuks. Dan vind je misschien een broek die beter bij je past, maar je verwachtingen zijn ook hogergespannen. Je hebt immers een weloverwogen keuze uit honderd broeken gemaakt. ‘Ik begon meer te verwachten van de snit van een goede spijkerbroek,’ zegt Schwartz.

Daar komt nog iets bij. ‘Wanneer je een slecht zittende spijkerbroek koopt als er maar één soort voorhanden is, kun je je afvragen waarom je ontevreden bent. Het antwoord is in dat geval simpel: de wereld is verantwoordelijk. Je had geen keuze, wat had je kunnen doen? Maar als er honderden verschillende broeken beschikbaar zijn, en jij koopt er een die blijkt tegen te vallen, wie is dan verantwoordelijk? Inderdaad: dat ben jij. Jij had een betere keuze kunnen maken. Met een keuze uit honderd soorten broeken, heb je geen excuus om te falen. Dus als mensen beslissingen nemen, zelfs als de resul- taten van die beslissingen goed zijn, zijn ze teleurgesteld over hun keuze. En dat nemen ze zichzelf kwalijk.’

Het is niet moeilijk om in het licht van Schwartz’ spijkerbroekenaanbod het tv-aanbod te bezien.

Mensen zonder Netflix (of Videoland, of Apple TV, het aanbod van die diensten is ook behoorlijk eindeloos aan het worden) zien niet The Crown, geen Stranger things. Ze hebben niet de eerste seizoenen House of cards gemist. Maar ze stapten ook niet in de val van de paradox of choice: NPO-kijkers kunnen lekker afgeven op de gasten inOp1 of de onderwerpen in het Journaal, zonder dat ze bij zichzelf te rade hoeven te gaan (‘ik had toch het nieuwe seizoen The OA op Netflix kunnen kijken in plaats van wéér een corona-Op1? Wat doe ik mezelf aan?!’).

Schwartz maakt in The paradox of choice ook een onderscheid tussen ‘maximizers’ (zij die altijd verder kijken voor iets beters) en ‘satisficers’ (zij die het al snel goed vinden). Die eerste groep zou gewoon de eerste spijker- broek kopen die prima is. Objec- tief gezien maken maximizers waarschijnlijk betere keuzes (want ze kijken verder, oriënte- ren meer, wikken en wegen nog eens), maar subjectief hebben zij ook de stress van al die twijfel. Van eindeloos verder kijken, in spijkerbroekenwinkels, in het Netflix-aanbod. En al hebben ze dé tv-serie gekozen die perfect
bij hen past, er kan altijd nog iets beters tussen die 3700 titels verscholen liggen. En dan hebben maximizers spijt.

Minder keuze is dus de truc – zoals die ene spijkerbroek in het voorbeeld van Schwartz. En omdat Netflixadepten in quarantainetijd wel zo’n beetje alle hits hebben gezien (en de treu- rigstemmende eindeloosheid het onbegrensde keuzemenu op de loer ligt) selecteerde ons VOD- platform de Lagarde een overzichtelijk rijtje parels die verscholen liggen in dat keuzemenu voor u. Slechts negen tips – we laten dus ongeveer 3691 titels onbenoemd. Zeer incompleet, kortom. En daarover hoeft niemand zich dus op te winden. [RvV]

Lees meer in VARAgids 19 vanaf pagina 24.