Upon Entry: zenuwslopende kafkaeske douane-nachtmerrie

Een jong echtpaar verwacht zonder moeite de douane te kunnen passeren na een landing in New York. Dat blijkt een afgrijselijke misvatting.

Iedereen kent het wonderlijke gevoel dat je bij overheidsloketten bekruipt. Jij wilt iets - een land in voor werk of vakantie, een nieuw paspoort, een vergunning voor wat dan ook - en je denkt, wéét, dat je alle formulieren op orde hebt en aan alle vereisten hebt voldaan. En tóch ben je zenuwachtig. Je scant de rij loketten en hoopt zwijgend dat als jouw nummertje aan de beurt is, je bij die ene beambte, die er vriendelijk en welwillend uitziet, terechtkomt. Dat overkomt ook Diego en Elena. Gelukkig belanden ze inderdaad bij het loket van die aardige uitziende meneer. Als kijker slaak je net als Diego en Elena een zucht van verlichting, want je staat al vijf minuten met ze in de rij en je hebt net als zij last van die irrationele loket-angst. Maar die wuif je weg: nu komt alles goed, denk je. Ten onrechte.

Want Diego en Elena - en plaatsvervangend de kijker - komen in een vijf kwartier durende en ultiem vernederende en zenuwslopende administratieve hel terecht. De kantoortjes, gangen en spelonken van de luchthaven, die een irritant maar kort oponthoud hadden moeten zijn, zullen we de hele film lang niet verlaten.

Of ze even kunnen meekomen, vraagt die aardige meneer, na hun paspoorten, visum en vingerafdrukken te hebben verzameld. Hoezo meekomen? Is er iets niet in orde dan? En dan doet die aardige meneer iets wat alle beambten met wie het echtpaar te maken krijgt de hele film lang doen: niet antwoorden. Gewoon meekomen. Er wordt niets uitgelegd, niets verklaard en aanvankelijk zelfs niets gevraagd. Ze worden van kamertje naar kamertje geleid en moeten wachten. En de immigratie-officieren van het vliegveld doen wat ambtenaren met beperkte maar wel absolute macht vaker doen: die macht tot de laatste druppel uitmelken en uitbuiten. Zogenaamd omdat regels nou eenmaal regels zijn en de Verenigde Staten beschermd moeten worden tegen leugenaars, klaplopers en terroristen. Maar deels ook omdat het lekker is om mensen in een machteloze situatie te kleineren.

Diego en Elena worden steeds bruter ondervraagd over op het oog kleine onvolkomenheden in hun visum-aanvraag. Suffe details. Bij de kijker groeit de weerzin tegen de ambtenaren en de sympathie voor de twee hoofdpersonen, die gewoon een paar jaar willen werken in de Verenigde Staten en daar nota bene ook een geldig visum voor hebben. Maar hebben ze wel helemaal de waarheid verteld bij het doorlopen van alle formaliteiten die tot het visum leidden? En als de vragen daarover concreter en harder worden, wordt Upon Entry een steeds boeiendere film. Aanvankelijk is de situatie zwart-wit: aardige mensen die iets van hun leven proberen te maken versus intens hufterige bureaucraten. Maar het perspectief begint deels te kantelen als blijkt dat één van de twee echtelieden, die na een tijdje ook afzonderlijk worden verhoord, inderdaad blijkt te hebben gelogen. Zonder dat de ander dat wist. En het zijn geen geringe leugens. Zo begint de sympathie van de kijker te zweven en die dynamiek maakt Upon Entry een veel intrigerender en gelaagder drama dan je aanvankelijk dacht. Want hebben de hufterige bureaucraten hier niet gewoon een punt, hoe onsympathiek ze dat punt ook maken?

Upon Entry is een korte, kleine maar zeer effectieve film over een beperkt onderwerp. Regisseurs Alejandro Rojas en Juan Sebastián Vásquez diepen dat onderwerp prefect uit, besteden er niet meer tijd aan dan noodzakelijk en sluiten af met een abrupte, totaal onverwachte en toch - als je er na afloop over nadenkt - fantastisch passende finale. Kafka had beslist geapplaudisseerd. En als kijker word je er hardhandig aan herinnerd dat de welbekende dooddoener ‘privacy zal me een worst wezen want ik heb toch niets te verbergen’ een gigantische misvatting is. Het verhaal van Diego en Elana, die meenden dat ze niets te verbergen hadden, laat heel mooi zien dat je er zelf helemaal niet over gaat of je iets te verbergen hebt. De autoriteiten bepalen namelijk of je iets te verbergen hebt. 

Upon Entry, vanaf donderdag 21 september 2023 in de bioscoop