United Skates: skaten is (over)leven

Je moet het de makers nageven: Tina Brown en Dyana Winkler hadden geen betere titel voor hun filmdebuut kunnen verzinnen. Niet alleen biedt de HBO-documentaire United Skates een fascinerend inkijkje in de wereld van de Afrikaans-Amerikaanse rollerskate cultuur, het biedt ook een pijnlijke blik op de huidige stand van zaken in Amerika.

Voor veel mensen in Amerika is rolschaatsen voornamelijk een nostalgisch tijdverdrijf – een beetje zoals bowlen hier – een leuk uitje met familie en vrienden (en met onaantrekkelijke, oncomfortabele huurschoenen). Maar voor grote delen van de Afrikaans-Amerikaanse gemeenschap vormt rolschaatsen een onmisbaar onderdeel van hun sociale leven. De rolschaatsbaan is een plek van samenkomen. Een plek waar ze even alle dagelijkse stress van zich af kunnen schaatsen. Zoals voor Phelicia, een alleenstaande moeder van vijf. De rolschaatsbaan biedt een dankbare uitlaatklep voor haar vijf energieke kinderen, die anders doelloos op straat rond zouden hangen.

Voor de fanatiekelingen is rolschaatsen ook niet zomaar een hobby, maar performance art, waarbij iedere regio zijn eigen stijl heeft. In de jaren 80 en 90 hadden rolschaatsbanen zelfs een nog bredere functie: ze functioneerden ook als podia voor opkomend hiphop- en raptalent. Dr. Dre gaf er één van zijn eerste D.J.-optredens, maar ook Salt-N-Pepa en Queen Latifah (toen ze nog gewoon ‘Latifah’ heette) maakten er hun opwachting. Optreden in een rolschaatsbaan was een pittige opgave, vertellen de dames van Salt-N-Pepa. Het publiek kwam immers om te rolschaatsen, niet om stil te staan.

Dat de Afrikaans-Amerikaanse gemeenschap een thuis vond op de rolschaatsbaan was niet altijd vanzelfsprekend. Tijdens de rassensegregatie in Amerika waren Afrikaans-Amerikaanse leden niet welkom. En ook toen segregatie wettelijk niet meer mocht werden er andere, creatieve manieren verzonnen waardoor de blanke rolschaatsers geen last zouden hebben van Afrikaans-Amerikaanse rolschaatsfans. De laatste groep kreeg een ‘adult night’, de eerste groep kreeg alle andere avonden in de week. Dat er alleen tijdens deze ‘adult nights’ ook druk door politie gesurveilleerd wordt is uiteraard puur toeval.

De ironie: zelfs de Bloods en de Crips lieten destijds hun bendekleuren thuis wanneer ze gingen rolschaatsen bij World on Wheels, de enige nog op de Afrikaans-Amerikaanse gemeenschap georiënteerde rolschaatsbaan in Los Angeles. Als er al opstootjes waren, dan waren die buiten, meestal door mensen die niets met rolschaatsen te maken hebben. De rolschaatsbaan was neutraal terrein.

De laatste jaren worden de rolschaatsbanen steeds verder met uitsterven bedreigd. De huren zijn te hoog, en de gemeente bouwt er liever nog een McDonalds of een flatgebouw. Ook World on Wheels moest uiteindelijk in 2013 zijn deuren sluiten. De plekken die nog wel open zijn, zijn verdacht selectief met hun huisregels. Van het soort muziek (‘wij draaien geen metal en hiphop, wij zijn een familievriendelijke vestiging’) en een verbod op koptelefoons (mocht je toch naar iets anders dan top 40 willen luisteren), tot het soort kleding (‘geen afzakkende broeken’) en het soort rolschaatsen (‘geen kleine wieltjes’). En laten die kleine wieltjes nou net toevallig het favoriete soort skates van een bepaalde doelgroep zijn. Het pijnlijkste moment komt wanneer moeder Phelicia uren met haar kinderen heeft gereisd om een rolschaatsbaan te bezoeken – hun favoriete, lokale baan is drie jaar eerder opgedoekt – om van een medewerker te horen dat ze met hun rolschaatsen de baan niet op mogen. Hun wieltjes zijn te klein, en beschadigen de baan. Phelicia’s observatie dat er een (blanke) man met precies hetzelfde soort wieltjes al over de baan schaatst, wordt door de medewerker afgewimpeld met ‘die zullen we daar straks op aanspreken’. Tuurlijk joh. De familie maakt uiteindelijk rechtsomkeert.

Toch gaat United Skates uiteindelijk over volharding. Vier jaar nadat World on Wheels in L.A. zijn deuren moest sluiten, keert het rolschaatsboegbeeld terug. Nationale rolschaatsfeesten nemen steeds meer de rol van de verloren gegane ‘adult nights’ over. En in 2018 is zelfs de eerste ‘adult night’ ooit in zuidelijk North Carolina een feit. Het zijn kleine overwinningen, maar elke overwinning telt. Zeker nu.