Trump-fansite Breitbart volgens Eelco Bosch van Roosenthal

Hét journalistieke verhaal van 2016 gaat nu eens niet over FoxNews. Natuurlijk, de Republikeinse huiszender beleefde een tumultueus jaar. Het keerde zich tijdens de voorverkiezingen nog tegen Donald Trump – totdat duidelijk werd dat hij als enige de Republikeinse Hunger Games zou overleven. De zender en de kandidaat sloten elkaar weer in de armen en de rust keerde heel even terug, totdat FoxNews-topman Roger Ailes, een legende in televisieland, het veld moest ruimen na een reeks beschuldigingen van seksuele intimidatie. Ailes stapte over naar de Trump-campagne, waar hij de kandidaat adviseerde hoe-om-te-gaan-met-aanrandingsverhalen. Enfin, het was geen goed jaar voor Machtige Mannen met Testosteronproblemen. Intussen stuwde Trump de kijkcijfers van FoxNews wél naar recordhoogte, en viel anchorman Chris Wallace als eerste Fox-anchor de eer toe om een verkiezingsdebat te modereren – waarmee de wraak van FoxNews toch weer zoet was. Maar hét mediaverhaal van dit jaar heet Breitbart. Of: hoe een obscure samenzweringssite een politieke campagne overnam.

Onvermijdelijk moest ik terugdenken aan een oktoberdag in Los Angeles in 2010. Ik parkeerde mijn huurauto in een straat pal naast de San Diego Freeway. Buiten jakkerde het verkeer voorbij, maar door een open raam op de eerste verdieping wist iemand dat lawaai met gemak te overstemmen. Het was Andrew Breitbart, één van de meest markante figuren in de rechtse media. Ik had een afspraak met hem, maar het leek erop dat hij eerst nog een van zijn beruchte telefonische scheldkanonnades moest afronden.

Breitbart kwam uit een progressief nest, maar maakte begin jaren negentig de switch naar de Republikeinen. Voor ethische kwesties had Breitbart – opgegroeid in een seculier Joods gezin – geen enkele interesse. Zijn vijand was de linkse elite, de bemoeizuchtige know-it-alls die precies wisten wat goed was voor Amerika. Breitbart zocht zijn vijanden in de politiek, bij burgerrechtenorganisaties en in de media. Bij het DrudgeReport, een machtige rechtse aggregator-site die groot werd tijdens de Lewinsky-affaire, leerde Breitbart hoe hij moest zuigen. Met zijn eigen site, Breitbart News, wist hij het genre te perfectioneren.

Breitbart schudde me de hand en trok me onmiddellijk mee naar zijn laptop. We keken naar beelden uit Washington van een protest tegen Obamacare – volgens ‘links’ riepen demonstranten daar de meest racistische dingen over zwarte Congresleden. Breitbart noemde dat laster. Hij loofde honderdduizend dollar uit voor de eerste die het racisme op beeld zou vastliggen. Niemand meldde zich, en Breitbart claimde zijn gelijk. Dat deed hij sowieso graag. Als eerste bracht Breitbart de piemelfoto’s van het Democratische Congreslid Anthony Weiner. Een jaar na onze kennismaking ontmoette ik Breitbart opnieuw, dit keer op een persconferentie in New York waar Weiner eindelijk door het stof zou gaan. Een kwartier voor aanvang beklom Andrew Breitbart het podium, schreeuwend en joelend dat hij het altijd al had gezegd.

Breitbart stierf in 2012 aan een hartaanval. Hij zou niet meer meemaken dat zijn site in het wonderlijke verkiezingsjaar 2016 een factor van belang werd. Breitbart-topman Steve Bannon zwaait sinds afgelopen zomer de scepter over de Trump-campagne. Formeel nam Bannon tijdelijk afstand van de site, maar in de praktijk zijn Breitbart en Team Trump nauw verstrengeld. Toen Trump bij het tweede verkiezingsdebat een mogelijk verkrachtingsslachtoffer van Bill Clinton in het publiek zette, had zij die middag al haar verhaal voor de camera verteld – exclusief op Breitbart.com. Onder leiding van Bannon schoof Trump nog meer op richting de zogeheten AltRight, de hardrechtse, extreem-nationalistische en vaak ronduit racistische beweging die net zozeer Democraten als traditionele Republikeinen onder vuur neemt. Twee jaar geleden had slechts 15% van de Amerikanen van Breitbart gehoord. Momenteel is het na DrudgeReport.com en FoxNews.com de meestbezochte conservatieve website: tweehonderd miljoen unieke bezoekers in september.

Breitbart is daarmee ontegenzeglijk invloedrijk. Maar heeft de site meer invloed op de verkiezingen dan de traditionele pers, de main stream media, of in de woorden van Sarah Palin, de lame stream media, de kreupelen? Heeft de rechtse pers het sowieso gewonnen van middenzenders als CNN en NBC, en van de grote kranten? Het is lastig te meten. De website Mediaite.com maakte eind 2015 een ranglijst van meest invloedrijke politieke media. FoxNews-baas Ailes voert de lijst aan, Breitbart staat op 19, tussen hen in veel traditionele journalisten van CNN en The New York Times. Eind dit jaar volgt een nieuwe lijst, waarin Ailes ongetwijfeld een duikvlucht heeft gemaakt, en Breitbart een flinke klim.

Maar wat is invloed? FoxNews bestaat sinds 1996. De zender trekt ieder jaar meer kijkers, steunt traditioneel de Republikeinse kandidaat, maar staat al sinds de presidentsverkiezingen van 2004 met lege handen. Breitbart probeert al jaren met undercovervideo’s Democraten in het nauw te brengen, maar behalve een aantal weken reuring levert het doorgaans weinig op. En om nou te zeggen dat het sinds de overname door Steve Bannon beter gaat met de kansen van Trump – nee.

Het lijkt erop dat sites als Breitbart vooral de eigen achterban opzwepen. Datzelfde geldt overigens voor progressieve komieken als John Oliver en – tot voor kort – Jon Stewart. Hen wordt soms veel invloed toegedicht. Hun politieke satire gaat viral. Maar dat gebeurt vooral onder gelijkgestemden: ‘Kijk, wat was-ie weer goed hè?’ John Oliver is dit jaar in absolute topvorm (vooral terugkijken op YouTube) maar veel kiezersvoorkeuren heeft hij vermoedelijk niet in beweging gebracht.

Obama werd in 2012 met betrekkelijk gemak herkozen. Het laatste duwtje: stiekeme opnamen van Mitt Romney, die op een fundraiser de Obama-aanhang wegzette als luie overheidssteuntrekkers. De video was een scoop van het linkse tijdschrift Mother Jones. En dit jaar? De onthullingen die Trump de grootste schade toebrachten kwamen van dode-bomen-media. The New York Times bracht het nieuws dat Trump jarenlang geen inkomstenbelasting betaalde. The Washington Post onthulde de beruchte grab them by the pussy-opnamen waarin Donald Trump fijntjes uitlegt hoe je een vrouw aanrandt.

Van Watergate naar pussygate – de ene primeur is de andere niet. Maar het telt wel.