The Laundromat: komedie en instructiefilm in één

Hoe zat het ook alweer? Met het Panama Papers-schandaal. Waarbij bleek dat invloedrijke mensen via allerlei curieuze constructies hun geld hadden gestald op Caribische eilanden. Regisseur Steven Soderbergh ( High Flying Bird ) legt het haarfijn uit in The Laundromat: het systeem van wijdverbreide corruptie, waarin de rijken der aarde nog rijker worden, en de armen nog armer. In dat opzicht is Soderberghs nieuwe film – net als The Big Short (2015) was ten aanzien van bewerkelijke beurshandel – een cynische komedie en instructiefilm in één.

De twee voor het schandaal hoofdverantwoordelijke wezels (van het advocatenkantoor Mossack Fonseca, vertolkt door Gary Oldman en Antonio Banderas) zetten in de voice-over, en in geestige sketches, uiteen hoe deze ‘sprookjes' in werkelijkheid hebben plaatsgehad. Want: ‘Wij zijn echte mensen.’

De hoofdrol is voor Meryl Streep ( Big Little Lies ), die als de normale sterveling Ellen Martin na een bootongeluk waarbij haar man omkomt probeert na te gaan wat voor verzekeringstechnische gevolgen dit tragische incident heeft. Ze stuit al snel op een wirwar aan bedrijfsnamen, afkortingen en telefoonnummers, gaat op onderzoek uit, en reist naar een trits bestemmingen.

Streep speelt een amalgaam van alle nieuwsgierige journalisten en klokkenluiders die in 2015 bloed roken. Haar personage fungeert ook als een soort metafoor voor diegenen die dankzij door hebzucht gedreven types als Mossack en Fonseca altijd het onderspit zullen delven in een wereld waarin allerlei belastingzwendel mogelijk is. Je zou kunnen stellen dat The Laundromat daar over gaat: over het kunstmatig in stand houden van klassenverschillen door het toepassen van een keur aan trucjes. De teneur is ondanks alle komedie ook behoorlijk cynisch, getuige het einde. Je krijgt niet het idee dat Soderbergh en de zijnen denken dat de problemen in de nabije toekomst zijn verholpen. 

Want als je als ‘directeur’ van duizend bedrijven makkelijk geld kan verdienen met vijftien dollar per handtekening (onder een contract), dan is dat snel geld voor een inwoner van een gemiddeld tropisch eiland (waar het welvaartspeil niet al te hoog ligt).

Soderbergh en scenarist Scott Z. Burns verdienen lof voor het aansnijden van dit onderwerp. Hoewel het niet overal even succesvol uitpakt. Doordat de film telkens onderbroken wordt met instructievideo’s stagneert het verhaal. En laten we wel wezen: dit is geen maatschappijkritisch en ironisch commentaar à la Jean-Luc Godard. (Ondergetekende kon bij bepaalde scènes ook de concentratie maar moeilijk vasthouden.)

Het is een dilemma: moet je de kijker alles tot in detail willen uitleggen? Ja, want dan weet je ook waar je tegen moet ageren en welk standpunt je moet innemen. Nee, want corruptie is van alle tijden (en dus mag je de boodschap enigszins simplificeren).

De film brengt niettemin wat teweeg: Mossack en Fonseca dreigen Netflix aan te klagen. Ze vinden dat ze niet correct gerepresenteerd worden in The Laundromat. Dan hebben Soderbergh en zijn muze Streep toch iets goed gedaan: want waar rook is, is vuur.