Terug aan het front

Hij versloeg de Kosovo-oorlog om vervolgens aandachtsgebied De Balkan twee keer te verruilen voor Rusland. Na negen tropenjaren wisselde NOS-correspondent David Jan Godfroid in 2021 standplaats Moskou definitief in voor Belgrado. Hij was van plan om zoveel mogelijk te genieten van de historische omgeving en de drijvende terrassen in de Donau. ‘De Balkan is momenteel niet de regio die prioriteit heeft bij het NOS-Journaal. De Verenigde Staten, Rusland, Duitsland, China en nieuws vanuit Brussel zijn belangrijker. Tenzij er een heftige gebeurtenis plaatsvindt, zoals vorige week toen de spanningen hoog opliepen in de Servische gemeenschap in Kosovo, komen Servië, Kroatië, Griekenland, Roemenië en omgeving op het tweede of zelfs derde plan. Niet erg, want ik wilde meer rust.’ Maar van het luieren op terrassen is door de Russische inval in Oekraïne weinig terechtgekomen. Integendeel: Godfroid berichtte de afgelopen tijd verschillende keren vanuit schuilkelders bij de frontlinie. Hij behoort nu tot de vaste poule van NOS-journalisten die de oorlog verslaat. 

In plaats van meer rust te nemen, reis je regelmatig af naar de brandhaard van Europa. Was die mentale switch lastig? ‘Nee, als verslaggever vind ik het fantastisch om daar te werken. Dat klinkt raar als het om oorlog en ellende gaat. Maar journalistiek is het een mooie klus. Ik ken Oekraïne goed en toen de hoofdredactie mensen zocht die in de poule wil- den rouleren, zei ik: bel me als je me nodig hebt. Ik ben nu zes keer geweest, onder meer aan de grens met Moldavië en in Odessa, Kiev en Charkov.’

Je maakt ook reportages aan het front waarin je laat zien hoe het leven rondom een schuilkelder eruitziet. Waarom kies je hiervoor? ‘We zien vaak de consequenties van de oorlog op televisie: de vluchtelingenstromen, schade aan dorpen en steden, mensenrechtenschendingen. Ik wil ook het militaire aspect tonen. Want dat is een deel van het hele verhaal en belangrijk om te zien. Soldaten die op het platteland in voortdurende angst en onzekerheid zitten en maar een beetje wachten op wat komen gaat. Mannen en vrouwen die geen idee hebben wat er over hen heen komt. Ik probeer er zo dicht mogelijk bij te komen en maak daartoe afspraken met plaatselijke commandanten. Soms lukt dat niet, als het te gevaarlijk is.’ 

Ben je bang op die plekken? ‘Nee, op het moment zelf niet. Waarschijnlijk door de druk, stress en adrenaline. Ik heb ook geen tijd om er veel over na te denken. Dat heeft voor- en nadelen. Het voordeel is dat ik mijn werk kan doen. Het nadeel is dat ik er onvoorzichtig door zou kunnen worden en dingen doe die ik niet zou moeten ondernemen. Maar ik overleg continu met mijn cameraman, fikser en chauffeur en ook met militairen ter plaatse om zoveel mogelijk risico’s uit te sluiten. En als er wordt gezegd: nu die schuilkelder in, dan doe ik dat meteen. Als het risico aanvaardbaar is en de situatie blijkt journalistiek interessant en relevant, dan ga ik erheen.’ 

Wat vindt het thuisfront daarvan? ‘Ik ben getrouwd met een Servische. Alexandra is ook journalist en ze heeft eveneens in risicovolle omstandigheden gewerkt. We zijn samen in Moskou geweest en we hebben Oekraïne bezocht toen het conflict in 2014 begon. Ze weet wat er aan de hand is en ze kent de situatie. Het is niet zo dat ze juichend zegt: joh, ga maar, wat kan mij het schelen. Maar ze heeft er gevoel bij en ze is ook van mening dat het een journalistiek belangrijke klus is. Ik ken genoeg collega’s die ook zouden willen, maar van wie de partner zegt: dat gebeurt niet.’

Hoe heb je Rusland zien veranderen in de tijd dat je er was? ‘Het is vrij geleidelijk gegaan. Ik merkte het in mijn contacten met mensen. Aanvankelijk was men redelijk open, zowel privé als in het openbaar. Maar dat is allang niet meer zo. Ook online en telefonisch is iedereen heel voorzichtig: je weet maar nooit wie er meeluistert. Er zijn steeds meer wetten aangenomen die de oppositie en de gewone burgers de mond snoeren. Ze mogen niks meer zeggen over de sociale en politieke situatie. Volgens Poetin is dat veiligheidsbeleid. De arrestatie van oppositieleider Alexei Navalny was een voorbeeld: dit kan er met je gebeuren wanneer je je mond opendoet. Ik denk dat hij nooit meer vrijkomt zolang Poetin aan de macht is. Velen zijn opgepakt of gevlucht en de strop wordt nog steeds strakker aangetrokken. Verder zijn mensen echt in verwarring. Een aantal vindt het volkomen onterecht dat Oekraïne slachtoffer is van de Russische expansiedrift. Tegelijkertijd heerst de gedachte: maar ik ben wel Rus en onze jongens worden daar doodgeschoten.’

Lees verder in VARAgids 33 vanaf bladzijde 18.