Sociaal bewogen

Hoe Sidney Poitier (1927-2022) zijn filmrollen heel zorgvuldig uitkoos en zo – en passant – zwarte acteurs in Hollywood vooruithielp.

Het is bijna niet voor te stellen, maar Sidney Poitier, die begin dit jaar op 94-jarige leeftijd overleed, had tot hij bijna 11 jaar was, nooit een auto gezien. Of geplaveide wegen, of ramen met glas ervoor waar je doorheen kunt kijken. Zelfs zijn eigen spiegelbeeld had hij alleen gezien in het water waarin zijn moeder de was deed. In zijn paspoort mocht dan Miami staan, tot zijn vijftiende woonde hij op een van de eilandjes van de Bahama’s, waar zijn ouders een tomatenboerderij hadden. Toen hij op 10,5 jarige leeftijd met zijn familie verhuisde naar Nassau, de hoofdstad, zag hij al die dingen voor het eerst, inclusief zijn gezicht in een spiegel. 

Hij vertelde hierover in 2009, in het American Academy of Achievement Interview, een bijna twee uur durend, als full quote gemonteerd interview waarin inspirerende mensen hun levensverhaal vertellen. En inspirerend is het verhaal van Sidney Poitier (1927-2022). Dat hij als een van de eerste Afro-Amerikaanse acteurs grote rollen in Hollywood films kreeg in een tijd, de jaren 50, dat de meeste zwarte acteurs enkel te zien waren in musicals of in bijrollen als clown – weten de meeste mensen wel, maar hoe- zeer zijn leven bijdroeg aan zijn rolkeuze, daarin zit ’m zijn grote kracht en talent.

Zeker, Sidney Poitier was, zoals een journalist hem in een necrologie beschreef ‘the right man of his time’. Maar eigenlijk doet dat hem te kort, want dat klinkt alsof er ‘toeval’ speelde en een ‘geluk’. Wanneer je meer over hem leert, dan waren toeval en geluk slechts een klein onderdeel van zijn succes. Zijn belangrijkste eigenschappen waren doorzettingsvermogen, de drang om te leren en het ontmoeten én herkennen van de juiste mensen. Maar bovenal liet hij zich altijd leiden door zijn normen en waarden, vooral dus in de keuze voor de rollen die hij zou gaan spelen. 

Die normen en waarden waren er ingeprent door zijn ouders. Door zijn moeder, die, toen zijn leven (Poitier werd bijna drie maanden te vroeg geboren) aan een zijden draadje hing, als een leeuwin voor hem vocht en zijn vader die de dag na zijn geboorte terugkwam met een schoenendoos met stro, bedoeld om hem in te leggen. Want dat zijn jongste zoon zou sterven, daar was hij van overtuigd. Het liep anders. Toen hij na een paar maanden genoeg was aangesterkt, gingen ze met z’n drieën terug met de zeilboot van Miami naar het eiland waar hij zou opgroeien in een gemeenschap die ondanks dat het een Britse kolonie was, voor 90% uit zwarte mensen bestond en waar hij leerde om respectvol te zijn, voor elkaar te zorgen én voor zichzelf op te komen. Vooral zijn vader droeg bij aan wat hij noemt, ‘zijn gezonde zelfbeeld’, dat sterker was dan dat van veel Afro- Amerikanen die in diezelfde tijd in het diep gesegregeerde Amerika opgroeiden, waar achter elke zin het N-woord werd gebruikt door de witte mensen die zich superieur achtten en gedroegen, met de autoriteiten aan hun zijde. Noem een laaggeschoold baantje en Poitier heeft het gedaan. Van ‘waterboy’, waarvoor hij met een lange lepel en een emmer water langs mannen ging die in de brandende zon aan het werk waren om ze een slok water te geven. Ook was hij sjouwer, bezorger en, heel lang, afwasser. Dat was ook de baan die hij had toen hij, het was inmiddels midden jaren 40, naar Amerika was gekomen, via Miami, Georgia naar New York. En daar, in de stad waar de gebouwen tot de hemel rezen, waar hij voor het eerst onder de grond ging om in een metro te stappen, om boven te komen in 116th Street, Harlem en voor een appel en een ei werkte, daar zag hij op een dag in de krant de advertentie waarin acteurs werden gevraagd. Nu kon Poitier amper lezen en had hij de grootste moeite met het uitspreken van woorden van meer dan twee lettergrepen. Toch ging hij naar de auditie, waar hij binnen drie minuten weer op straat stond, bij kop en kont eruit gezet. Hoe hij het in zijn hoofd haalde, iemands tijd te verdoen. ‘Ga borden wassen!’

Lees verder in VARAgids 24 vanaf bladzijde 36.