Samen optrekken

Het allerbelangrijkst is samenwerken, aldus stadsecoloog Remco Daalder. Op safari met een bevlogen flora- en faunaliefhebber.

Stadsecoloog Remco Daalder zou me meenemen op een wandeling om het onderwerp biodiversiteit in de stad zo aanschouwelijk mogelijk te maken. Maar een uur na aankomst bij zijn huis in Amsterdam-Noord zitten we nog steeds in zijn achtertuin. Op het stukje grond van nog geen vijf bij zes meter hebben hij en zijn vrouw Marieke Ohm een oase gecreëerd, waar het begrip biodiversiteit direct handen en voeten krijgt. Zo is de tuin opgedeeld in zones, waardoor er binnen de 30m2 letterlijk klimaatverschillen bestaan: aan het einde van de tuin, onder een perenboom en omringd door druivenstokken voelt het op deze aangename nazomerdag al herfstig, terwijl de zon in het midden uitbundig zijn gang gaat. Je hoort er gezoem, ziet van alles vliegen: vlinders, wespen, zweefvliegen (‘we telden eens dertig soorten’). En dan was er dat motje, in de kamer, dat ze met de Obsidentify-app van Naturalis detecteerden als een klimopdwerguil. ‘Je zit koffie te drinken en scoort gewoon een zeldzame diersoort!’

Zowel Daalder als Ohm zijn bioloog. Ze hebben geen kinderen, dus ‘een kindvriendelijke tuin met trampoline’ was nooit aan de orde. Wél is er een vijver, die, toen het water er nog niet eens in zat, al salamanders trok. Ze bouwden een muurtje waar de amfibieën kunnen overwinteren. Kikkers kwamen ook in groten getale op de vijver af. ‘Er is een jaar geweest dat we er veertig telden. Nu is de rand dicht gegroeid met lis en zijn ze weg. Kikkers moeten kunnen zonnen. Ik denk dat ze terug naar het park zijn gegaan. Het is een mysterie hoor, hoe die beesten altijd weer de plekjes weten te vinden. Waarschijnlijk is het de geur van water. En als er eentje zit en kwaakt, dan volgen er vanzelf meer. Bovendien zijn het avonturiers, altijd op zoek naar nieuw leefgebied.’

Dat laatste is een mooi bruggetje naar de ecologische structuur van Amsterdam. Ontworpen door ecologen, planologen en stedenbouwkundigen. De inmiddels gepensioneerde Daalder was projectleider van de 'Structuurvisie Amsterdam 2040', waarin voor het eerst een ecologische structuur werd opgenomen. Hij loopt naar binnen en komt terug met een vuistdik rapport. 'Deze structuurvisie’. (Hij geeft er een klap op) ‘is in 2011 unaniem door de Amsterdamse gemeenteraad aangenomen.’ Hij laat het kaartje met de ecologische verbindingen zien. ‘Een kaartje en een pagina tekst, meer is het niet.’ Op het kaartje staan de groene wegen in de stad aangegeven, een routenet (meestal gaat het om wegbermen en taluds) tussen het ene natuurgebied en het andere, aangelegd om het (veilig) migreren van dieren en planten mogelijk te maken.

‘Unaniem hè,’ zegt Daalder nogmaals, ‘Dit is geen linkse hobby, ook de VVD was voor. Biodiversiteit is te belangrijk om het politiek te maken. Het moet niet zo zijn dat een volgende wethouder zegt: “Ach, een paar huizen, dat kan wel op die plek. Omdat het vastligt, kan niemand eromheen.”’ Dat zowel linkse als rechtse partijen deze ecologische verbindingen zo belangrijk vinden komt omdat er voortdurend een koppeling is gemaakt tussen de leefbaarheid van de stad en de economie, vertelt Daalder. ‘Je moet die twee nooit tegenover elkaar zetten. Je moet nooit zeggen: werkgelegenheid interesseert me niet, het gaat om de egeltjes. Het moet gelijk oplopen. In dit geval hebben we kunnen aantonen dat mensen het ontzettend belangrijk vinden dat de natuur in hun directe leefomgeving is. Ze willen niet naar de Veluwe, ze willen naar het park in de buurt van hun huis.’

Remco Daalder is een pragmatische bioloog. Een bovendien die een broertje dood heeft aan een zienswijze als ‘omdat het al 100 jaar zo is.’ ‘Je moet niet bang zijn om de grond op zijn kop te leggen.’ Hij haalt Jac P. Thijsse aan, de onderwijzer en natuurbeschermer die rond 1900 bij de Amsterdamse Schinkelkade stond dat toen nog uitkeek op schitterende weilanden. ‘Hij stond daar en zei: dit moet een bos worden. Dus niet: grutto’s, kemphanen, natuur beschermen: nee, dit moet bos worden. Hij redeneerde vanuit de mensen die in Amsterdam woonden, die zes dagen per week in de fabriek werkten. In het weekend moesten ze naar buiten kunnen. Op die weilanden ben je snel uitgekeken. Een echt bos voor de stadsbewoners. Dat was visionair. Toen al werd de verbinding gelegd tussen economie en ecologie. In de gemeenteraad werd destijds ook flink gedebatteerd. Het doorslaggevende argument was: als we het niet doen dan verlaten de rijken de stad. Het Amsterdamse Bos werd een feit, een gebied van 10 vierkante kilometer, waar tot de dag van vandaag natuur, cultuur en recreatie samengaan.’

Daalder staat op. Het is tijd voor de wandeling. We zijn de straat nog niet uit of we zijn bij een parkje. Op een klein oppervlak staan woeste bosschages, water met rietkragen, een trapveldje voor de kinderen. De ontwerper heeft destijds goed geluisterd naar de ecologen. ‘Het is, nogmaals, ongelooflijk belangrijk dat er wordt samengewerkt, dat ecologen, planologen, stedenbouwkundigen het samen doen. Het belang van biodiversiteit is groot, maar je moet het verbinden met de economie. Ecologen moeten gaan denken als stedenbouwers en andersom. Dus niet: je mag IJburg niet bouwen want het IJ-meer is zo belangrijk. Je moet meedenken: waar kunnen we bouwen? Moet alles binnenstedelijk?

Maar dan moeten parkjes als dit misschien weg. Misschien is het toch niet zo gek om IJburg verder uit te breiden. En laten we het dan zo doen dat de natuur van het IJmeer verbetert. Je ziet dat stedenbouwers steeds ecologischer denken. Ecologen hebben wat meer moeite met de transitie. Die denken toch vaker: maar de beesten dan? Dat is begrijpelijk, de wereld hangt af van hoe we met de natuur omgaan. Maar je moet het koppelen, ingraven heeft geen zin.’

Lees verder in VARAgids 41 vanaf bladzijde 26.