S-Town: Filosofische onderzoeksjournalistiek op het hoogste niveau

Let op! Dit artikel bevat spoilers.

Producer Brian Reed – werkzaam als producer bij This American Life, bekend van Serial , die andere meesterlijke podcast – wordt op een dag gecontacteerd door veertiger John B. McLemore. In zijn woonplaats Woodstock, Alabama is een moord gepleegd, aldus de zelfbenoemde redneck. Een moord die is verdoezeld door de politie. Komt Reed op bezoek in het warme, broeierige zuiden om deze (vermeende) misdaad te onderzoeken? Zo belandt Reed in het dorp dat John Shittown noemt, met volgens Wikipedia in 1999 nog 900 inwoners. Het is een witte gemeenschap bevolkt door onverlaten en armoedzaaiers: onfortuinlijke zuiderlingen die in de loop der jaren in de steek zijn gelaten door de overheid.

Gaandeweg maakt Reed voorzichtig kennis met de hevig getatoeëerde en vaak racistische dorpelingen, in de hoop dat ze hem iets meer kunnen vertellen over het moordmysterie. Zo stuit de uit New York afkomstige radiomaker op een genootschap genaamd ‘De Kerk’, waar mannen als John en zijn protegé Tyler drugs gebruiken, zuipen, en met elkaar anekdotes delen over hun naar eigen zeggen zinloze bestaan. Daarmee past S-Town aanvankelijk in het verwachtingspatroon dat de luisteraar wellicht heeft van het Diepe Zuiden: corruptie, racisme en onwetendheid tieren welig.

John fungeert tijdens deze taferelen telkens als de tolk. Hij probeert de misère te duiden; en vult de context aan met zijn naargeestige theorieën over klimaatverandering. Je merkt al snel dat hij een uitzondering op de regel vormt in Shittown. De bezorgde klokmaker – een belangwekkend beroep, zo blijkt – is de enige in de wijde omgeving die stilstaat bij de directe gevolgen van de opwarming van de aarde. Zo is het al maanden droog, waardoor het landschap geleidelijk verandert.

Wat heeft dat echter met de moord te maken? De crux van S-Town is dat John – met hulp van Reed – kan aantonen hoe alle zaken in ons leven alles met elkaar verweven zijn. Reed komt dankzij John en de vermeende moordzaak – waarvoor hij immers afreist naar Alabama – namelijk een ander, veel interessanter verhaal op het spoor. De (vermeende) moord wordt een bijvangst; evenals de profetieën van John. Hoewel zijn voorspelling van een apocalyptisch tijdperk – dankzij klimaatverandering – best weleens Shittown, Alabama als startpunt zou kunnen hebben: de akelige plek lijkt daarvoor het perfecte toneel.

S-Town gaat daarentegen uiteindelijk vooral over identiteit en vriendschap. Over Johns identiteit; over hoe hij op de plek waar hij zoveel van houdt maar amper zijn grieven kwijt kan. Eeuwenlange vetes en racistisch geweld hebben ervoor gezorgd dat Shittown – en misschien straks de wereld – nagenoeg onbewoonbaar kan worden verklaard. Op Johns geboortegronden komt dat door de eenzijdige blik die veel rednecks – uiteindelijk een synoniem voor (ongeïnformeerde) wereldbewoners – überhaupt hebben op het leven. Zo begrijp je waarom ze denken dat de waarde van hun leven onderhevig is aan inflatie, en waarom mensen zich in deze contreien sneller van het leven beroven.

Brian Reed bespreekt deze dilemma’s uitgebreid met zijn hoofdpersonage. Tot aan de laatste minuut vormen deze gesprekken de opmaat naar nieuwe ontroerende ontdekkingen. S-Town is daarmee filosofische onderzoeksjournalistiek op het hoogste niveau. Met een verhaal dat je lang zal bijblijven. Hoewel Shittown, Alabama duizenden kilometers naar het westen ligt, krijg je het idee dat je dankzij John ook de mensen in het dorp hebt leren kennen. Dan begrijp je ook waarom de beste man zichzelf in eerste instantie beschouwt als wereldbewoner; en dat hebben we hopelijk met hem gemeen.