Rise of the Warrior Apes: Chimpansees doen aan politiek

Dat wij mensen veel gemeen hebben met apen is geen verrassing, we stammen immers van de apen af. Althans dat wordt altijd gedacht. Echter, het zijn onze neven, niet onze voorouders. De documentaire Rise of the Warrior Apes, waarin antropologen David Watts en John Mitani twintig jaar lang in Oeganda een groep chimpansees hebben gevolgd, laat de overeenkomsten en verschillen tussen de mens en de aap zien. Vooral het gedrag van mannetjesapen toont veel gelijkenis met de mannelijke mens. Zo blijken zaken als vriendschap, rivaliteit, machtslust en politiek ook bij mannelijke apen aan de orde van de dag. Politiek? Jazeker. Antropoloog David Watts: ‘Deze apen maken vriendschappen en leggen contact met anderen om een machtsblok te vormen. Ze kijken naar nieuwe vrienden, delen hun prooi met ze om uiteindelijk het vertrouwen te krijgen om de leiding over te nemen.’ We zien in de documentaire dan ook alfa-chimpansee Mweya zijn nummer 1-positie verliezen aan de agressieve Lofty, die zijn plaats vervolgens weer verliest aan Bartok die minder sterk is, maar beter is in het smeden van coalities, waardoor hij het vertrouwen van de groep krijgt. De groep rangschikt zich op sociale kunsten en intelligentie. Weliswaar gaat dit proces niet georganiseerd maar als een natuurlijke gang van zaken, wat in de Haagse politiek veelal toch niet geval is.

Het imperium van de apengemeenschap dient te worden beschermd en te worden uitgebreid, iets waar deze groep chimpansees wonderlijk goed in slaagt. De uitzonderlijk grote gemeenschap bedroeg in 1993 al zo’n 140 apen, ruim twintig jaar later telt deze ruim 200 chimps – vier keer zo groot als een gemiddelde groep. Deze toename heeft niet alleen een politiek motief, het laat ook een karaktereigenschap zien van de mannetjeschimpansee dat – gelukkig – verschilt met dat van mannetjesmens. Beiden laten regelmatig agressie zien, ook met de dood van soortgenoten tot gevolg, de mannetjesaap doodt echter soortgenoten die het politiek machtsblok willen omverwerpen om deze vervolgens te nuttigen. Uiteraard wordt ook hier netjes de prooi gedeeld met de hele alliantie – om de coalitie te vergroten en het machtsblok te versterken. Dit verklaart gelijk de titel van de documentaire.

John Mitani stelt dat er naast deze menselijke trekjes toch vooral de verschillen overheersen. Mitani: ‘Sinds we miljoenen jaren geleden uit elkaar zijn gegroeid, groeien de verschillen ook. Vooral in ons brein. De intelligentie van de aap haalt het niet bij die van de mens. Ze hebben geen taal om emoties of ervaringen met elkaar te delen. Ze hebben een sociaal systeem waardoor ze elkaar kennen en herkennen, maar vervolgens kunnen ze elkaar niet vertellen wat ze hebben gedaan, waar ze zijn geweest en wat ze gaan doen.’

De aap denkt niet na over de gevolgen van hun gedrag op andere apen, hij kan niet zijn gedrag evalueren en beoordelen zoals een mens dat zou doen. Een aap heeft geen moreel besef. Mitani: ‘Wat dat betreft zou hij dus zomaar op Trump kunnen stemmen.’