Ricky Gervais: Humanity: Gervais treedt definitief toe tot de comedy hall of fame

'Ze willen slechts gehoord worden’, zo mijmert komiek Ricky Gervais ergens in de derde akte van zijn eerste comedy special in zeven jaar. De vlijmscherpe Brit doelt op de proleten die hem op Twitter bestoken met allerlei stompzinnige reacties; bespiegelingen waar hij – ‘Ik kan het niet laten’ – genadeloos op reageert. In Humanity doet de intussen 56-jarige schrijver van televisiehits als The Office en Extras uit de doeken hoezeer de wereld is veranderd: feiten doen er niet meer toe, de persoonlijke beleving van het individu overheerst.

Dat bewijst Gervais met de respons op een (in sommige religieuze kringen controversieel) Twitterbericht – een onomwonden feit - van zijn hand: ‘Ik feliciteer de aarde met haar 4,6 miljard jaar’. Een christen-fundamentalistische Texaan weerspreekt deze constatering, is furieus en hoopt dat ‘de komiek ooit in de hel zal worden verkracht door de duivel’. Gervais doopt deze humorloze wens om tot zijn ‘leukste reactie ooit’, en haakt aan: ‘Dit gezegd door een man die van foetussen houdt vanaf de bevruchting totdat ze uit de kast komen.’ Het is een voltreffer waarmee Gervais de hypocrisie van de religieuze criticaster blootlegt, zoals hij dat zo goed kan.

Maar Gervais doet, naast het signaleren van huichelarij, meer dan van stand-up komieken wordt verwacht: hij verblijdt en troost.  Met Humanity treedt hij definitief toe tot de 'comedy hall of fame'. Zijn maatschappijkritiek doet denken aan het werk van George Carlin en Bill Hicks, twee meesterlijke vertellers die ook maar weinig op hadden met de schijnheiligheid van religieuze dogma’s en de grillen van het individualisme. En twee vertellers die net als Gervais het publiek zonder problemen konden overtuigen. Ook Gervais doet dit met verve; hij adresseert zijn fans wanneer hij ten tonele verschijnt: ‘Doe rustig, kop dicht.’

Gehuld in zijn standaardkostuum – T-shirt en jeans – veinst hij reacties uit het publiek. ‘Je bent een legende.’ Gervais bedient de denkbeeldige toeschouwer van repliek: ‘Hou op, ik ben God niet. Ik ben een gast die zijn ervaringen deelt met het volk, net als Jezus, maar dan beter. Want ik kom tenminste opdagen.’ Wat volgt is een eclectische avond waarin Gervais’ ervaringen als presentator bij de Golden Globes voorbijkomen, evenals zijn visie op het doorfokken van honden. Centraal staat de vrijheid van meningsuiting, die hij als voorvechter verdedigt.

Dat houdt in dat ook mensen die irrationele of haatdragende teksten delen op het internet, op zijn bescherming kunnen rekenen. Daar wil niet iedereen op Twitter begrip voor opbrengen; net als Gervais' grappen over transfobie, en over Caitlyn Jenner. Het zijn anekdotes die moeilijk na te vertellen zijn – Gervais is bij vlagen onnavolgbaar – maar je moet te allen tijde goed luisteren. Een grap kan racistisch en misogyn in de oren klinken totdat de hele premisse op de kop wordt gezet in de clou, en Gervais juist een medestander blijkt in de strijd om gelijke rechten.

Tussendoor passeren andere huzarenstukjes de revue, zoals een grap waarvan Gervais beweert dat hij deze wilde vertellen tijdens de Golden Globes, enkele jaren geleden,  puur om zijn vriendin Jane op stang te jagen. ‘Wat krijgt een blind, dom en doof kind voor kerst? Kanker.’ De subtekst? We moeten blijven lachen, als remedie tegen alles, zo verklaart Gervais tegen het einde, als zijn jeugd in de relatieve armoede voorbijkomt, evenals het platgetreden thema van ouder worden – maar zelfs daar geeft Gervais een nieuwe wending aan met een geestige anekdote over afvallen.

De enige kanttekening die geplaatst kan worden bij Humanity is dat allerlei stukjes al te zien waren bij (vooral) Amerikaanse Late Night-programma’s als die van Jimmy Fallon. Ergo: als je die shows regelmatig volgt, of slechts de optredens van Gervais op televisie, dan zijn die grappen al bekend terrein. Maar dat is ook logisch: de komiek is zeven jaar weggeweest en heeft tijdens die optredens voor een studiopubliek zijn komediemateriaal kunnen uittesten. Humanity is dan ook een fenomenaal werk van de Britse komiek-activist– dierenrechten staan hoog in het vaandel – die al schmierend en tierend zonder aarzeling de immer beledigde twitteraars die hij zo veracht verdedigt.

En blijf zitten voor die uit het hart gegrepen epiloog!