Regenboog in zicht

Het is me een raadsel waarom er niet meer lesbische, biseksuele of queer vrouwen als uitvaartondernemer aan de slag zijn gegaan. We zouden daar allereerst erg goed in zijn, een modieus ontworpen houten kist timmeren we zonder problemen in elkaar. Maar belangrijker nog: we zijn experts in omgaan met de doden. In series, films en andere media worden we met dusdanig veel stervende lesbische, biseksuele of queer personages geconfronteerd, dat het eerder een plottwist is als zo’n personage wél gelukkig eindigt, dan andersom.

In 2016 is door de website Autostraddledan ook een uitgebreid onderzoek gedaan naar alle bestaande lesbische en biseksuele personages op de Amerikaanse televisie tussen 1976 en 2016 en concludeerde dat er in veertig jaar tijd, slechts 31 keer sprake was van een happy end. Dat is minder dan één enigszins vrolijk einde per jaar voor lesbische personages, terwijl er in die hele periode meer dan tienduizend series gemaakt zijn. Dat zijn statistieken waar ik zelf van naar mijn urn ga verlangen.

Nu hoort doodgaan er nou eenmaal bij zoals Rennies bij een avondje uit na je dertigste. Tegenwoordig is het sowieso vrij zeldzaam om een serie of film te vinden waar iedereen het overleeft. Ook de heteroseksuele personages. De HBO-serie Game of thrones maakte er zo’n beetje een olympische sport van om geliefde personages bruut om te leggen. Daarnaast is het ook logisch dat in horrors of thrillers het moordratio wat hoger dan gemiddeld ligt en er zodoende ook wat meer lesbische of biseksuele personages zullen doodgaan.

Alleen heeft representatie van vrouwen die op vrouwen vallen een gecompliceerdere achtergrond dan dat. Tussen 1934 en 1968 gold in Hollywood de zogeheten ‘Hays code’ die het producenten van films en series verbood om ‘seksuele perversie en immoraliteit’ te tonen op beeld, om zo homoseksualiteit of interraciale relaties te ontmoedigen. In deze jaren en daarna werden lesbische koppels wel getoond op het witte doek, maar alleen als demonische wezens die afgeslacht moesten worden, of als zondaars die op traumatische en veelal pijnlijke wijze boete deden voor hun zonden. En zo ontstond het zogeheten bury your gays – cliché, waarin hoofdzakelijk lesbische personages een rittenkaart leken te hebben op de lokale begraafplaats. En dat is jammer-genoeg nooit meer weggegaan.

Momenteel staat de teller namelijk op 225 dode lesbische personages. De meest voorkomende doodsoorzaken zijn schotwonden, ontploffende ruimteschepen, neergestoken worden met een ijspegel, overreden worden door een sneeuwscooter, stikken in een hap glutenvrij brood, gebeten worden door een weerwolf, een dodelijke infectie oplopen van een badkamervloer, geplet worden door een vorkheftruck of, mijn persoonlijk favoriet: het likken van giftige enveloppenlijm. Nu kunnen we als gemeenschap wel wat hebben en maken we er juist vaak ook grappen over. Maar soms raakt de dood van een geliefd lesbisch personage zo’n gevoelige snaar dat er actie wordt ondernomen. Zo is vorige maand nog in Engeland via crowdfunding een billboard aangekocht door fans waarop stond ‘Let the trope sink to the bottom of the Thames – end bury your gays in media’. Dit naar aanleiding van de finale van de BBC-hitserie Killing Eve waarin, spoiler alert, het queer hoofdpersonage wordt neergeschoten en verdrinkt in de rivier Thames.

Bij bruggen over de hele wereld ontstonden spontaan altaartjes met foto’s van het personage, brandende kaarsen, brieven en bossen bloemen. Op IMDb kreeg de aflevering een historisch lage recensie. Er werden petities gestart en volop alternatieve eindes geschreven. Dit was onze Gay of thrones. Volstrekt overdreven en absurd, kun je zeggen. Maar het laat ook de grote kracht van televisie, film en jezelf kunnen herkennen zien. En dat is eigen-lijk iets ontzettend moois.

THE L WORD

Lange tijd was de Amerikaanse serie The L word, een soort Gay-TST, het enige dat lesbische vrouwen hadden. En ook daar was het niet altijd even gezellig. Zelfmoord, kanker, overspel, verkrachtingen en een absurde hoeveelheid aan zwart-leren gilets zorgden ervoor dat ik op jongere leeftijd dacht: ik zal wel niet lesbisch zijn, want ik lijk in niks op deze vrouwen en gilets staan me niet zo goed. In andere series werden lesbische vrouwen vaak opgevoerd ofwel als mannenhatende vrouwen die erg boos naar Melissa Etheridge luisterden, of juist als lustobject veelal voor de mannelijke blik. Een zoen tussen twee vrouwen was wel op televisie te zien, maar het werd dus of geseksualiseerd of als een punchline gebruikt als een vrouwelijke hoofdrolspeler bijvoorbeeld even ‘helemaal klaar met mannen was’. Zij eindigde aan het einde van de film overigens altijd tóch met een man, waardoor de lesbische verhaallijn alleen maar een spannend uitstapje was, maar zeker niets serieus of voor de lange termijn. In mijn dagboek uit 2006 schreef ik dan ook beschaamd op dat ik geen ‘gore lesbo’ wilde zijn, terwijl ik op dat moment dus al wel bezig was met mijn seksualiteit. Nu is het niet zo simpel te stellen dat puur omdat ik geen goede representatie had, ik onnodig lang in de kast heb gezeten.

Lees verder in VARAgids 31 vanaf bladzijde 22.