Portret: Dick Cavett en Watergate

 

Wie in hemelsnaam ís Dick Cavett? Om een begin van een idee te krijgen, neme men één deel Paul Witteman, één deel Ivo Niehe en een eetlepel Adriaan van Dis. Dit mengsel verplaatst men in gedachten naar de Verenigde Staten in de periode 1969-1974, inclusief jaren 70-jasjes en -dassen, en je hebt bij benadering Dick Cavett. Hij was ‘the thinking man’s talkshow host’ en had de ongeveinsde interesse van Witteman, de oprechte liefde voor showbizz van Niehe, de liefde voor literatuur en kunst van Van Dis en de verzamelde intellectuele bagage van alle drie. Inmiddels is hij 79 jaar oud, maar op het hoogtepunt van zijn faam was Cavett een dertiger en de liberale, gestudeerde en elitaire tegenhanger van lolbroek Johnny Carson, die destijds presentator was van The Tonight Show , de moeder van alle talkshows. Cavett haalde nooit de astronomische kijkcijfers van concurrent Carson maar werd wel bekeken door alle jonge en hoger opgeleide Amerikanen; zijn The Dick Cavett Show was begin jaren 70 wat status betreft de belangrijkste talkshow van de VS en heeft legendarische televisiefragmenten opgeleverd, waarnaar het nog steeds goed kijken is.

De documentaire Dick Cavett’s Watergate die RTL Z uitzendt, is alleen daarom al beslist het bekijken waard. Dick Cavett’s show was het eerste (en aanvankelijk zelfs enige) landelijke praatprogramma waarin het Watergate-schandaal werd besproken. Al een paar dagen na de inbraak in het hoofdkantoor van de Democratische Partij, toen de zaak nog ‘klein’ was, had Cavett de Democratische senator Ted Kennedy te gast met wie hij zich geamuseerd afvroeg waarom die inbrekers toch afluisterapparatuur hadden willen installeren. In de jaren daarna, toen het schandaal enorm was geëscaleerd, bleef Cavett het onderwerp behandelen met zijn politieke en journalistieke gasten, zoals de jonge Washington Post -verslaggevers Bob Woodward en Carl Bernstein, die de vertakkingen van het schandaal naar CIA, FBI en zelfs het Witte Huis blootlegden. Ook zij zitten in de documentaire.

Doordat hij al doende een Watergate-autoriteit werd, mocht Cavett uiteindelijk zelfs een uitzending van zijn show verzorgen vanuit de zaal waarin het Watergate Committee van de Senaat de hoofdrolspelers onder ede verhoorde. President Nixon, die de affaire uiteindelijk de kop kostte, begon Cavett in de loop der jaren derhalve steeds meer te haten; op de beruchte Nixon-tapes die tot zijn ondergang leidden, noemt hij Cavett liefst zesentwintig keer. ‘ Is there any way we could screw him? ’, hoor je Nixon aan zijn staf vragen. Die bleek er te zijn, want ineens kreeg het hele team van The Dick Cavett Show te maken met zeer onplezierige belastingcontroles, een favoriete methode waarmee Nixon tegenstanders dwars zat. ‘Ik wilde een onderhoudende talkshow maken toen ik bij de televisie ging,’ aldus Cavett, ‘en had geen idee dat ik tot aan mijn nek in een nationaal schandaal zou zakken.’

Hoewel deze Watergate-documentaire en de meer recente opvolger Dick Cavett’s Vietnam ( hier gratis te zien ) heel boeiend zijn, geven ze een onvolledig beeld van de presentator Dick Cavett, omdat in deze serieuze politieke kwesties zijn snelle humor niet erg voor het voetlicht komt. Terwijl hij juist ook daarom zo geliefd was; Cavett was van oorsprong een komiek, een man van bon mots die had gewerkt als goochelaar, acrobaat en stand-up comedian. Cavett is in die zin misschien het best te vergelijken met zijn landgenoten Jon Stewart, tot voor kort van The Daily Show , en Stephen Colbert, de huidige presentator van The Late Show. Cavett is een nettere, wat minder anarchistische en uitzinnige versie van die twee.

Dick Cavett (1936) groeide net als Johnny Carson op in Nebraska. Zijn ouders waren er onderwijzers en de kleine Dick werd flink aangemoedigd te gaan studeren; toen hij een beurs bemachtigde voor de prestigieuze Yale universiteit in Connecticut lag een glanzende carrière in het verschiet. Alleen bleek Dick niet alleen een intellectueel maar ook verslaafd aan aandacht en celebrity. Tijdens zijn studententijd goochelde en acteerde hij en switchte van Engels naar de studie Drama. Toen hij daarna van Connecticut afreisde naar New York City, begon hij daar de theaters waar tv-shows werden opgenomen te stalken; Cavett werd een fanatieke handtekeningenjager en de celebrity-geilheid die uit de autobiografische bespiegelingen blijkt die hij tegenwoordig in de New York Times schrijft, komt nogal ziekelijk over. Hij had een baantje als loopjongen bij Time Magazine en toen hij las dat talkshowhost Jack Paar (Carson’s voorganger bij The Tonight Show ) ontevreden was over de grappen die zijn tekstschrijvers leverden, bedacht Cavett een paar leukere, deed ze in een envelop met het briefhoofd van Time en stalkte Paar net zolang tot die de envelop verbaasd aannam. De grappen vielen goed en Paar nam Cavett aan als tekstschrijver. Na het vertrek van Paar schreef hij ook teksten onder het bewind van Johnny Carson en werd talentscout van The Tonight Show , altijd op zoek naar jonge entertainers; Cavett ontdekte bijvoorbeeld ene Woody Allen tijdens diens eerste, niet met applaus begroette optredens in een New Yorkse nachtclub. ‘Ik zag meteen dat er in het hele land niet zo’n briljante jonge komiek te vinden was. Maar dat publiek was te dom om te beseffen wat ze kregen,’ zei Cavett later. Hij bleef zelf ook stand-up comedy doen en schreef ook teksten voor de komieken Groucho Marx en Jerry Lewis; tegen het eind van de jaren 60 was Cavett een komische allrounder wiens talent bij omroep ABC opviel toen ze iemand zochten die de concurrentie met Johnny Carson en zijn The Tonight Show bij NBC kon aangaan.

Talkshows in de avond waren rond die tijd kasmagneten geworden; de reclameblokken leverden, toen kabel nog niet bestond en er dus alleen gekeken werd naar de drie landelijke omroepen ABC, CBS en NBC en hun lokale filialen, goud op. Late talkshows waren pas in de jaren 50 ontstaan - daarvoor zonden de omroepen na het late journaal gewoon een oude film of het volkslied uit en daarna ging het scherm op sneeuw – maar waren eind jaren 60 erg populair. Er keken rond elf uur relatief hoogopgeleide en dus koopkrachtige mensen naar de televisie die niet om vijf uur op hoefden om de koeien te melken. De erudiete en vagelijk aristocratisch ogende Cavett leek ABC een troef in de kijkcijferoorlog tegen Carson van NBC. Hoewel hij in 1968 begon met een programma in de morgen stond The Dick Cavett Show vanaf 1969 recht tegenover The Tonight Show van Carson geprogrammeerd. De kijkcijferoorlog won hij nooit, maar Cavett’s gasten leverden wel de meeste gesprekstof op.

Wie op YouTube speurt naar de talloze fragmenten van die interviews, ontdekt veel moois en bekruipt een zekere nostalgie naar die rare jaren 70. Cavett’s verbale komische talenten, die in de politieke interviews rond Watergate en Vietnam minder naar voren kwamen, blijken bovendien nog steeds het aanzien en -horen waard. Zijn gasten boeien ook nog steeds: John & Yoko, Janis Joplin, Jimi Hendrix, George Harrison en Ravi Shankar, de leden van Jefferson Airplane die rechtsreeks van Woodstock kwamen – het hele stonede jaren 70 pantheon is te zien. Maar ook Cavett’s interviews met acteurs als Katharine Hepburn, Richard Burton en Marlon Brando zijn terecht beroemd – in een tijd dat niet iedereen mediatraining had gehad en showbizz minder gelikt was, ging er ook vaak wat mis en dat was leuk om te zien. Brando bijvoorbeeld gedroeg zich tegenover Cavett onbeschaamd als een stugge klootzak.

Cavett’s onbetwiste hoogtepunt is tevens een soort dieptepunt; het schijnt tot op de dag van vandaag het meest opgevraagde tv-fragment in het Amerikaanse Museum of Television and Radio te zijn. Op 1 december 1971 waren de homoseksuele linkse intellectueel, schrijver en commentator Gore Vidal en de macho schrijver Norman Mailer te gast. Mailer was lichtelijk bezopen en kwaad op Vidal, die in een recensie over een boek van Mailer had geschreven dat die een vrouwenhater was. Nu had Mailer tien jaar eerder zijn eigen vrouw op een feestje neergestoken, dus de kwestie lag gevoelig. Zo gevoelig dat Mailer in de coulissen Vidal al een kopstoot had gegeven. Na Cavett’s openingsmonoloog keert Mailer zich meteen tegen Vidal en gaat zo kwaad en homofoob te keer tegen Vidal en de andere – lesbische – gast dat het publiek zich er uiteindelijk mee gaat bemoeien en tegen Mailer begint te schreeuwen. Die schreeuwt terug en Cavett blijft bewonderenswaardig kalm, totdat het erop lijkt dat Mailer de vrouwelijke gast te lijf wil gaan en Cavett zijn stoel opschuift om hem in bedwang te kunnen houden. Als Mailer vervolgens pesterig tegen Cavett oppert dat hij maar weer een vraagje van zijn velletje papier moet oplezen, gebeurt het ondenkbare: Dick Cavett, de grappige maar immer beschaafde tv-held vraagt aan Norman Mailer waarom ‘je dat velletje niet gewoon in vijven vouwt en in je reet steekt’. Je zou wensen dat de confrontatie tussen bijvoorbeeld Van Dis en W.F. Hermans zo zou zijn geëindigd. Gevraagd naar zijn gevoelens tijdens dit programma, dat bijna een uur duurde, zei Cavett: ‘Ik dacht de hele tijd: dit is niet leuk voor mij maar het is buitengewoon goede televisie’. Dat klopt nog steeds. Bekijk het fragment op YouTube en google naar ‘In This Corner, Norman Mailer’ om Cavett’s column te lezen over deze waanzin, waarin hij de mooiste scheldpartijen woordelijk citeert.

The Dick Cavett Show werd na vijf jaar door ABC van de zender gehaald. Cavett ging verder op het publieke kanaal PBS maar bereikte nooit meer de kijkdichtheid van voorheen. Cavett en zijn tv-tijdperk zijn in het collectieve bewustzijn inmiddels een beetje weggezakt, maar het blijkt de moeite waard te zijn om hem te (her)ontdekken.