Moszkowicz over Moszkowicz

 

Wanneer bedacht je om deze film te maken?
Ik heb nooit besloten om te beginnen. Omdat ik in de film werk, heb ik wel vaak een camera bij me. Op een gegeven moment begon ik mijn vader en mijn broer vragen te stellen en dat op te nemen. Ik kwam erachter dat ik meer durfde met die camera als buffer. Voor mijn vader gold dat hij vrijer durfde te antwoorden. Hij wist niet dat ik een documentaire aan het maken was, maar ik ook niet. Tot ik ging terugkijken en zag dat het wel eens een documentaire kon worden. Maar het ontstond als een film zonder ambitie die is gaan sneeuwballen tot een ambitieuze film.

Het is een intieme film geworden en je spaart je vader niet. Heeft hij hem al gezien?
Meerdere keren. Hij vindt het een mooie film, confronterend ook. Vooral omdat zijn kinderen (hij heeft er 9 uit drie verschillende huwelijken, red.) zich uitspreken. Dat is schrikken voor hem.

De vader die bij wijze van spreken op zijn best vlees snijdt op zondag. En dat niet alleen bij jou, maar ook in de herkansing.
Ja. Toen ik jong was, was hij verslaafd. Maar ook nu is hij nog niet van het kinderdingen doen. Maar – en dat zeggen zijn kinderen ook in de film – we houden allemaal veel van hem.

Er zit een scène in de film dat jullie naar het huis gaan waar jij opgroeide en dan vertel je hoe jij hem daar op keer bewusteloos op de grond zag liggen. Het is duidelijk een van de heftige herinneringen aan je jeugd. Hij reageert door over zichzelf te beginnen, over zíjn leed.
Dat is jouw interpretatie. Ik zie dat anders. Mijn vader vertelt in die scène over de dood van een van zijn kinderen, die vlak na de geboorte is gestorven. Ik denk dat mijn vader dat eerder ziet als een enorme straf voor wat hij heeft gedaan, dan dat hij zichzelf daar zielig vindt. Het is het ultieme symbool voor zijn destructieve gedrag: je kind gaat dood omdat het zwaar verslaafd ter wereld is gekomen.

Hij had toch ook kunnen zeggen: sorry jongen dat er zulke dingen in jouw leven zijn gebeurd. Jij lijkt een stuk milder voor hem. Je zegt in de film dat je bang bent dat je op hem lijkt, maar je maakt in ieder geval een wat minder narcistische indruk dan hij. Of ben je zo aardig en compassioneel omdat je je bewust bent dat je een film aan het maken bent?
Ik ben op mijn manier ook narcistisch. Ik maak die film voor mezelf. Ik gebruik mijn vader. Het is voor mij echt een onderzoek naar mezelf geweest. Ik ben net getrouwd, het kind komt eraan. Ik wil dat er voor mij dingen veranderen. Ik wil niet zijn zoals die andere familieleden, zijn broers, mijn opa. Ik wil niet dat dit een patroon is dat ik doortrek naar mijn kind. En dat kind een valse start geef. Tegelijkertijd verdiep ik mijn band met die oude man zonder dat ik daar vergevingsgezind of veroordelend in ben.

Je moeder zit er ook in, in een sleutelscène, haar verhaal over de afwijzing door haar schoonfamilie is hartverscheurend. Wist je dat het zo erg was?
Jawel. Toen ik oud genoeg was heeft ze me het een en ander verteld. Dat ze zich moest laten bekeren en dat heeft ze ook gedaan. Maar toen was het nog niet genoeg. Mijn moeder zelf komt uit een vrij doktorengezin en op haar 18de kwam ze opeens in een heel aparte bubbel terecht waar de familie centraal staat. Ze moest zich daar totaal aan conformeren, maar nog werd ze niet geaccepteerd.

Ze is tien jaar met hem getrouwd geweest. Heeft ze zich na de scheiding snel hervonden?
Dat was niet makkelijk. Doordat mijn vader verslaafd aan lager wal was geraakt en het contact met de familie was verbroken, kwamen wij in de bijstand en daar hebben we mijn hele jeugd ingezeten.

Hoe is jouw relatie met geld?
Ik snap geld niet zo goed. Ik ben wat dat betreft een heel slechte Moszkowicz. Ik hecht ook geen waarde aan materie. Ik hecht waarde aan dingen voelen en zien. Dat vind ik wel grappig, want als ik dan kijk naar mijn vader of naar sommige broertjes en zusjes en familieleden, die zijn heel erg ingesteld op iets hebben en daar dan een enorme status aan ontlenen. Ik heb net acht maanden mijn rijbewijs. En puur omdat ik een kind heb gekregen.

Jouw vader is onterfd door zijn vader, jouw opa Max Moszkowicz. Het betekent dat jij ook niks van het familiekapitaal zal krijgen. Hoe vind je dat?
Het geld zegt mij niks. De afwijzing daar heb ik wel moeite mee gehad. Mijn vader werd afgewezen, dat was een statement. Ik onterf jou: ik moet je niet meer en daarmee alles wat aan mijn vader is ontsproten, dus ook zijn kinderen. Dat heb ik nooit begrepen. Waarom ik dan ook? Wat heb ik gedaan? Het was gewoon ijskoud. Maar zoals mijn broer in de film zegt: de man heeft een verleden. Hij is gevormd toen hij heel jong was. Hij kwam als tiener uit Auschwitz. Wat gebeurt er dan met je empathisch vermogen en je emotionele ontwikkeling? Mijn vader heeft daar als kind natuurlijk ook onder geleden. En zijn afweermechanisme is zo afgesteld dat hij meteen van zich afbijt.
Maar ik weet hoe hij van binnen is. Het is iemand die heel veel van die vader heeft gehouden en de vurigste wens in zijn leven was: hou nou van mij. Zie mij. Daardoor had hij een enorme neiging naar excessen. Enerzijds de beste zijn op school, cum laude afstuderen, als enige van de broers zijn eigen kantoor runnen, maar toch nooit die validatie van zijn vader krijgen. Alleen maar omdat hij niet met een joods meisje was getrouwd.

Je vader wilde zijn eigen vader behagen, maar koos toch voor je moeder. Dat siert hem ook.
Ik vind dat supertof. Heel tof omdat ik er daarom ook ben. Maar uiteindelijk kon hij het niet aan. Ze zaten nog altijd in elkaar verstrengeld omdat ze dat kantoor runden, tegelijkertijd waren er spanningen in de privésfeer omdat hij niet deed wat zijn vader wilde. En toen is er een moment geweest dat er een verleiding lag, daar is hij op in gegaan. Al die jaren presteren dat drukke leven. Dat is uitgemond in een heel destructieve spiraal naar the bottom.

Wat denk je inmiddels over je eigen capaciteiten als vader? Daar maakte je je zorgen over zeg je in de film.
Ik ben nog steeds onzeker, dat mag je best weten. Mijn zoon is nu acht maanden. Ik hou heel veel van hem en ik vertrouw mezelf steeds meer. Maar het is een ongelooflijke missie om de perfecte vader te zijn.

Wat zijn jouw valkuilen?
Ik onderdruk een razende alcoholist. Maar ik wil ervoor zorgen dat ik er emotioneel voor hem kan zijn zonder te veel met mezelf bezig te zijn.

Ben jij wel in therapie geweest?
Ik heb heus wel eens met een psycholoog gepraat. Maar toen werd meteen Auschwitz erbij gehaald en dacht ik: de mazzel. Van het derde generatieconflict worden psychologen enorm opgewonden op de een of andere manier. Voor mij is het maken van deze film therapie geweest.

Wij Mosckowicz, NPO 2, 20.25 uur