Men: alle mannen zijn hetzelfde

Foto credits: The Searchers

Klinkt niet per se als een aanrader misschien, en je moet wel van spanning en ongemakkelijkheid houden, maar Men is zo ánders dat iedereen die in de bioscoop verrast en geprovoceerd wil worden, vooral rond het debat over moderne verhoudingen tussen de diverse geslachten, ruimschoots bediend wordt. Je moet wel stalen zenuwen hebben, tegen groteske smerigheid kunnen, en vooral bereid zijn enige geestelijke arbeid te verrichten: volgens regisseur Alex Garland leveren hij en zijn twee indrukwekkende hoofdrolspelers ongeveer vijftig procent van het verhaal. Het is aan de kijkers om de andere helft te leveren, kijkend in de spiegel die ze wordt voorgehouden. Garland heeft gelijk. Waar gaat de film over en wat betekent Men ? Voor iedereen wat anders.

De basis is deze: de jonge Londense vrouw Harper heeft net het schokkende einde van een relatie meegemaakt; een liefde die allengs zieker werd. Haar man werd steeds behoeftiger, onzekerder, jaloerser, dwingender en uiteindelijk gewelddadiger. De climax is zo verschrikkelijk dat ze kort erna tijdelijk wegvlucht uit haar leven, richting een bizar pittoresk Airbnb cottage in een typisch Engels plattelandsdorpje. Denk aan de omgeving waar Midsomer Murders zich afspeelt, maar dan met meer bossen. Harper, gespeeld door de steeds fenomenalere actrice Jessie Buckley ( Beast , I Am Thinking Of Ending Things , The Lost Daughter ) wordt verwelkomd door de excentrieke bezitter van het huis, die nét te foute grapjes, lachjes en opmerkingen over maandverband maakt. Een beetje een engerd, maar zo terloops dat je hem er nooit op kunt vangen en het is onduidelijk of hij nou een gevaar of een schertsfiguur is - een terugkerend thema in de film.

Als hij weg is, lopen we een tijdje rustig met Harper mee. Ze verkent op haar eentje het huis en de bossen rondom. Op wat ge-facetime met haar hartsvriendin in Londen na, is ze alleen, met ons. Net als in de twee eerdere speelfilms van Alex Garland ( Ex Machina en Annihilation ) is de hoofdpersoon een vrouw, omringd door veel mooie maar ook onbestemd dreigende natuur. Garland is erg goed in het tonen van de vervreemding die je in de natuur kan overvallen; het is wel bekend terrein allemaal, de vegetatie en het landschap, maar ook ‘alien’. Hier zijn het de stille bossen rondom het huis, waarin het heerlijk dwalen is, totdat Harper uit het niets de eerste man tegenkomt. De ontmoeting bevalt niet en leidt uiteindelijk tot een telefoontje naar de politie. Tegen die tijd is het de kijker al opgevallen dat alle mannen die Harper in en rond het dorpje ontmoet - nul vrouwen - gespeeld worden door acteur Rory Kinnear ( No Time To Die , Years And Years , Brexit: The Uncivil War ).

Kinnear begon als Shakespeare-acteur op het toneel en dat is te zien: hij speelt de huiseigenaar, dominee, politieagent, bartender - en zelfs een klein jongetje - met angstwekkende precisie allemaal totaal verschillend, maar je ziet wel dat het steeds Kinnear is. En Harper lijkt dat niet te zien. Of kijken we door haar ogen en zijn alle mannen voor haar eender? Is steeds diezelfde man een metafoor voor steeds dezelfde manier waarop de mannen in haar leven haar bejegenen, namelijk met een beklemmende combinatie van dreigend fysiek, als dan niet seksueel geweld en een onderdanige, kinderlijke behoefte aan bescherming en bevestiging? Naarmate de - vrij korte, nog geen anderhalf uur durende - film vordert, loopt het gedrag van de ‘men’ van Kinnearr zodanig van de rails, dat je ook aan Harper zelf zou kunnen gaan twijfelen. Is zij wel een betrouwbare verteller, of worden haar gedachten en perceptie ingevuld door de woede én het schuldgevoel dat ze aan haar laatste giftige relatie heeft overgehouden? Want te midden van het geweld der Kinnears beginnen we ook glimpen van Harpers ex te ontwaren. En glimpen van oude heidense symbolen: Garland speelt onnadrukkelijk met de ‘ green man ’ mythe, een in Groot-Brittannië zeer bekend symbool van wedergeboorte.

Zo schudden Garland en zijn twee acteurs, die zelf al improviserend zeer veel bijdroegen aan het script, je heen en weer tussen meerdere meningen en invalshoeken, totdat je niet meer weet wat je er zelf van vindt en of nou die mannen of Harper zelf knettergek zijn. Of allemaal. En dan, ook weer uit het niets, serveert Garland een finale die echt alle beschrijving tart en waarin het horror-element in plaats van steeds enger, zoals normaal in het genre, steeds zieliger wordt, op het pathetische en lachwekkende af. Groteske mannelijke onderwerping en wedergeboorte: het is duidelijk dat Garland een reusachtig statement maakt, maar wat bedoelt hij in hemelsnaam? Je voelt veel elementen wel op je klompen aan, maar er is ook veel ruimte voor interpretatie. Het gaat te ver om te zeggen dat het einde van Men net zo onduidelijk en vies is als veel werk van David Lynch, maar er zijn raakvlakken.

En na afloop in het arthouse-café nabieren en napraten: waar Men zo’n beetje over gaat is wel duidelijk, maar hoe werkt het, wat gebeurt er nu, en wat is waar en wat speelt zich alleen in Harpers hoofd af? Dat is die andere vijftig procent van het verhaal, waarover Garland het heeft, die je als kijker zelf levert. Erg boeiend, en de film zal aan de cafétafel wellicht evenveel vier-sterren- als één-sterren-waarderingen scoren. Maar napraten doe je onvermijdelijk en uitzonderlijk is Men beslist.