Le Mépris: cinefiel meesterwerk van Jean-Luc Godard

Le Mépris, een film over cinema en instortende liefde, is zestig jaar na dato perfect gerestaureerd. Brigitte Bardot en Michel Piccoli vechten elkaar in fantastisch Technicolor de tent uit.

Le Mépris uit 1963 is een heerlijke film voor cinefielen omdat er door scenarist en regisseur Jean-Luc Godard aan zoveel films wordt gerefereerd - je begrijpt waarom Quentin Tarantino zo’n enorme Godard-fan is - en er ook veel wordt gefilosofeerd over het wezen van cinema als kunstvorm. Maar er wordt ook een totaal imploderende liefde tussen een veel te cerebrale man en een explosief impulsieve vrouw getoond, wat ons één van de gedenkwaardigste filmruzies aller tijden oplevert: 25 minuten lang gescheld en gewanhoop van twee mensen in een prachtig modernistisch jaren-zestig-appartement. Twee mensen die eigenlijk van elkaar houden maar dat niet meer kunnen opbrengen en verdragen.

Jean-Luc Godard was aanvankelijk filmcriticus voor het Franse filmblad Cahiers du Cinéma en begon in de jaren vijftig, net als zijn collega’s François Truffaut en Claude Chabrol, zelf experimentele films te maken die zeer invloedrijk werden en onder de verzamelnaam Nouvelle Vague, ofwel French New Wave, geschiedenis schreven. Ze maakten film op een nieuwe manier maar achtten zich ook schatplichtig aan de klassieke Hollywoodfilms die het studiosysteem tot en met de jaren veertig voortbracht.

In 1963 maakte Godard een relatief conventionele en commerciële uitstap naar wat meer ‘publieksvriendelijke’ (lees: toegankelijke) cinema met Le Mépris (‘de minachting’), een film met de toen wereldwijd bizar populaire en verafgode Brigitte Bardot. In de film etaleert Godard zijn mening over cinema, de principes van Nouvelle Vague en de teloorgang van het Amerikaanse studiosysteem.

Maar het boeiendste bij het herzien van de film is misschien de verfilming van zijn eigen instortende relatie met echtgenote en actrice en muze Anna Karina, die door Bardot en Piccoli wordt nagespeeld. Dat wisten die twee ook: Piccoli’s karakter Paul Javer is één op één Godard zelf (Piccoli moest zelfs Godards kleren dragen tijdens de opnames) en Bardots karakter Camille schreeuwt tijdens de ruzies dingen die Godards echtgenote Anna Karina in werkelijkheid tegen hem geschreeuwd had. Karina speelde in veel van Godards films, maar in deze, die eigenlijk over haar ging, juist niet. Bardot neemt haar rol letterlijk waar. Cameraman Raoul Coutard, die oogverblindend camerawerk levert in Le Mépris, heeft over de film gezegd dat Le Mépris in feite een boodschap van Godard aan zijn vrouw was; een soort indirecte brief die één miljoen dollar kostte, want dat was het budget van de film (de helft ging naar Bardot).

Le Mépris gaat over de vulgaire en vreselijk commerciële Hollywood-producer Prokosch (Jack Palance) die de Odyssee van Homerus verfilmt, maar dan niet saai graag. Regisseur is Fritz Lang, de Duitse regisseur van meesterwerken als Metropolis, die hier zichzelf speelt. Om Homerus’ saaiheid te verdrijven huurt Prokosch toneelschrijver Paul Javer in, die met zijn beeldschone vrouw Camille naar de Italiaanse Cinecittà filmstudio’s komt waar de opnamen plaatsvinden. Javer wil eigenlijk niet in zee met de Amerikaanse patser maar Prokosch heeft Javer heel scherp door. De reden dat Javer ja zal zeggen, zegt Prokosch tegen hem, ‘is omdat ik hoorde dat je een érg mooie vrouw hebt’. De suggestie is dat een erg mooie vrouw hoge eisen stelt, en dat was bij Camille ook zo - veel van hun gekibbel draait om een duur appartement dat ze moeten afbetalen - en bij Godards eigen vrouw Anna Karina ook. Lé Mepris gaat er dus over dat Paul Javer zijn eigen artistieke eer verloochent om aan geld te komen om zijn relatie met Camille te kunnen bekostigen. Camille, die oprecht van hem houdt, vindt dat uiteindelijk walgelijk en minacht hem daarom. En in het echte leven, zo lijkt Godard met Le Mépris te suggereren, doet Godard hetzelfde: hij probeert met dit Bardot-vehikel een commerciële film te maken om zijn huwelijk te redden. Maar dat mislukt: Le Mépris stelde zeer teleur qua opbrengst en Godard en Karina scheidden in 1965.

Maar gelukkig hebben wij er een merkwaardige en boeiende film aan overgehouden, in zeer breed CinemaScope gefilmd en nu loepzuiver gerestaureerd in 4K in de bioscoop. Alle frustraties tijdens de opnames van de film - die vijf weken duurden en zeer veel frictie tussen Godard en Bardot en vooral Palance gaf, plus de idiote beslissing van Godard om zijn eigen instortende liefde te verfilmen - zie je terug. Vooral in het segment van de ruzie in het appartement. Die voert ons van het bed, naar de geweldige jaren-zestig-woonkamer, naar tot tweemaal toe het bad. Het gekrakeel van die twee, tussen de steriele witte muren van hun huis, is zowel surrealistisch als realistisch herkenbaar. Het gaat soms nergens over - veel gedoe over dat de één met het raam open wil slapen en de ander niet - maar de keuze van Godard om Bardot en Piccoli veel te laten improviseren pakt fantastisch uit. Zijn irritante gewoonte om acteurs nauwelijks aanwijzingen te geven - hij vond dat ze gewoon zichzelf moesten blijven tijden het draaien - levert een film op die vaak erg goed is en ook, met moderne ogen bezien, erg verrassend. De producenten waren juist onaangenaam verrast over het gebrek aan naaktheid van Bardot en eisten drie naaktscènes meer. Ze kregen er twee. Met de eerste opent de film en daarin zie je Bardot die op haar buik naakt ligt te wezen en Paul Javer vraagt of hij haar diverse lichaamsdelen mooi vindt. Hij beaamt dat zeer langdurig, zodat we inderdaad heel lang naar een naakte Bardot kijken, die Godard achtereenvolgens uitlicht met rood, wit en blauw licht. De kleuren van de Franse vlag, geserveerd op de billen van Bardot. Je kunt je naaktscène krijgen, lijkt Godard - een volkomen onmogelijke man maar een briljant filmmaker - hier te zeggen.

Le Mépris, vanaf donderdag 14 september 2023 in de bioscoop