Le Bazar de la Charité S01E01: feminisme in vuurzee

Op 4 mei 1897 brak er een brand uit in Le Bazar de la Charité: een soort houten loods in het achtste arrondissement van Parijs. Veel leden van de Europese adel – onder wie Sophie in Beieren, de zus van keizerin Sisi – hadden zich hier verzameld om voor het goede doel parafernalia te kopen en verkopen. Ook waren er andere vormen van vermaak, waaronder een zogeheten cinematograaf waarmee korte films van de gebroeders Lumière geprojecteerd werden. De bioscoopzaal werd als eerste door de vlammen verzwolgen. Uiteindelijk kwamen er 126 mensen bij om het leven, veelal vrouwen.

Deze akelige episode uit de Parijse geschiedenis vormt het startpunt van Le Bazar de la Charité, een achtdelige miniserie over drie vrouwen die de ramp overleven: Adrienne de Lenverpré (Audrey Fleurot), Rose Rivière (Julie de Bona) en Alice de Jeansin (Camille Lou). In de eerste aflevering zien we hoe het weldadige leven voor Adrienne niet altijd een pretje is. Haar dochter wordt door haar rancuneuze man naar een kostschool aan de andere kant van de oceaan gestuurd; haar scheidingsplannen worden door hem gedwarsboomd.

Zodoende laveren de vrouwen in Le Bazar de la Charité zich door een wereld die nog nadrukkelijk door mannen wordt gedomineerd; mannen die – als de vuurzee zich eenmaal manifesteert – niet schromen de vrouwelijke aanwezigen van stand uit de weg te duwen. Het zijn momenten die doen denken aan Titanic (1997) en Turist (2014).

Maar Le Bazar de la Charité is feministischer, écht toegespitst op de zucht naar vrouwenrechten. Terwijl zijdelings ook de ontstaansgeschiedenis van cinema en de klassenstrijd passeren.  

Overigens memoreert de vlammenzee ook onbewust aan de brand in de Notre-Dame kathedraal. Hoe kunsthistorische bastions – zoals, een ander voorbeeld, Crystal Palace in Londen – ineens kunnen vergaan. Hoewel het eveneens toonbeelden zijn van het patriarchaat, en dat was Le Bazar de la Charité geenszins. Veel van de charitatieve stichtingen werden gerund door vrouwen.

Misschien is dat wel de reden waarom deze historische gebeurtenis in sommige Franse kringen springlevend is. Grote branden waar veel mensen bij omkomen worden historisch gezien ook vaak geassocieerd met nauwe krottenwijken waar er nauwelijks aandacht is voor veiligheid. Ditmaal waren, aan het einde van de negentiende eeuw, echter vooral mensen uit het blauwe boekje het slachtoffer. Mensen met – soms zakken vol – geld. En dus voornamelijk vrouwen.

Het is een pijnlijke metafoor voor hoe de vrouwen, vandaag en toen, zich moeten ontworstelen aan de vurige kluwen van de man.