King Lear: de urgentie van Shakespeare 400 jaar later

Anthony Hopkins schittert in tamelijk tamme adaptatie.

De rol van Koning Lear, in Shakespeare's magnum opus (naast Hamlet, welteverstaan), is traditiegetrouw toebedeeld aan doorgewinterde acteerveteranen die de waanzin van de geabdiceerde heerser, die is verraden door zijn dochters, vol overgave kunnen brengen. In deze in mei door BBC Two uitgezonden productie, die nu in Amerika beschikbaar is bij Amazon Prime, is Anthony Hopkins gecast als het titelpersonage. Het 80-jarige fenomeen mag in een kleine twee uur, tot aan zijn onoverkomelijke sterfscène, alle dimensies van zijn spel etaleren: van een pompeus en eloquent despoot, tot een murmelende dakloze. Vooral zijn samenspel met de jonge Florence Pugh (Lears jongste dochter Cordelia) is majestueus.

Lears andere kinderen, Goneril en Regan, worden vertolkt door oudgedienden Emma Thompson en Emily Watson. Zij spelen de twee dwaze zussen die, nadat ze van hun vader het koninkrijk hebben geërfd, hem belonen met een spreekwoordelijke dolksteek. Operaregisseur Richard Eyre heeft de door hem bewerkte 17 e eeuwse tragedie gesitueerd in de toekomst, waarin Groot-Brittannië is verworden tot een dystopische politiestaat. Hoewel de middeleeuwse mores in deze tamelijk tamme adaptatie – Eyre blijft trouw aan het bronmateriaal - niet uit het oog zijn verloren: zoals Shakespeare’s oeuvre betaamt is de plot een aaneenschakeling van bloedvergieten.

Voor humor, zoals in de lichtzinnigere Shakespeareverfilming Romeo + Juliet (1996) van Baz Luhrmann, is in Eyre’s versie van Koning Lear geen ruimte. Doordat de beklemmende sfeer nooit wordt verzacht door een moment van lichtvoetig vermaak is het uitzitten van de film een behoorlijk taaie kluif. De viering van een nationaal symbool – wat zouden de Britten zijn zonder hun grootste schrijver – hoeft toch niet per se uit te monden in een cursus zelfkastijding? Hoewel je ogen er – in tegenstelling tot Jim Broadbents personage wiens ogen worden uitgestoken – niet onder zullen lijden. De keur aan sterren, waaronder Andrew Scott uit Sherlock en Jim Carter uit Downton Abbey, garanderen een behouden vaart.

Adaptaties van Shakespeare zijn in Groot-Brittannië een graadmeter voor de staat van de toneelwereld. Met het zwaarmoedige King Lear bewijzen Eyre en zijn geniale cast niet alleen de hedendaagse urgentie van Shakespeare’s werk, maar ook het onvervalste acteertalent dat de Britten in huis hebben. Een blik op de website IMDb (Internet Movie Database) wijst trouwens uit dat 1405 film- en televisietitels schatplichtig zijn aan de ‘Bard of Avon’, met alleen al talloze nieuwe producties in 2018. Waarmee duidelijk wordt dat Shakespeare’s werk vol menselijke thema’s - jaloezie, wraak, hebzucht – na 400 jaar nog steeds gretig wordt afgenomen.

King Lear is nu te zien bij Amazon Prime in Amerika. Er bestaan momenteel geen plannen om de film ook in Nederland uit te brengen.