Kijkcijfers: waar keken we de afgelopen tien jaar naar?

Bang waren we wel, toen we zagen dat de best bekeken televisieminuut van het afgelopen decennium zestig seconden betrof uit de voetbalinterland Nederland–Argentinië (natúúrlijk, Oranje – zie kader). De halve finale van het WK Voetbal van 2014 staat namelijk als allesbehalve spectaculair te boek. Bloedstollend was ze alleen voor Nederlanders en Argentijnen. Gelukkig viel er tussen 22:45:00 uur en 22:46:00 uur (Nederlandse tijd) op de buis wel degelijk wat te zien. De minuut begint met een overtreding van Oranje-verdediger Bruno Martins Indi, die zich gedwongen ziet een opstomende Lionel Messi te hinderen. Martins Indi wordt bestraft met een gele kaart, waarop Wesley Sneijder protesteert bij de arbiter. Tevergeefs. Messi, de beste voetballer aller tijden, krijgt een vrije trap. Het is verleidelijk te denken dat half Nederland op dit moment de andere helft voor de buis roept: kom kijken, Messi aan de bal! – maar zo werkt het niet, in de wereld van het kijkonderzoek.* Mensen zappen wat, en blijven soms ergens hangen, met zijn allen tegelijk. Hoe dan ook: negen en een half miljoen Nederlanders zien hoe Messi’s bal over de muur zeilt en in de handen van Oranje-doelman Jasper Cillessen belandt.

NOS-commentator Jeroen Grueter, destijds aanwezig in de Arena van São Paulo in Brazilië, heeft geen bijzondere herinneringen aan deze ene minuut. ‘Ach jongen, die bal ligt op veertig meter van het doel, daar is niks spannends aan. Het verbaast me dat dit de best bekeken minuut is en niet de penaltyserie aan het eind.’ Grueter was stevig voorbereid naar het stadion gekomen. ‘Het ging om de halve finale van een wereldkampioenschap, dus ik was ongelooflijk gespannen over het resultaat. Voor mezelf was het ook een grote wedstrijd, want het hele land zou kijken. Ik had in mijn hoofd verschillende scenario’s de revue laten passeren, om op geen enkele manier verrast te worden. Zo zie ik in mijn aantekeningen terug dat ik de penalty’s van de voorafgaande wedstrijd tegen Costa Rica na heb getekend. Wie in welke hoek schoot, welke kant de keeper op dook. Zoiets komt wel of niet van pas tijdens een wedstrijd. Het is een manier om erin te kruipen. Daarna is aan de wedstrijd zelf om mee te helpen.’ Nou, dat was hier niet het geval, stelt Grueter. ‘Wat een verschrikking, die halve finale. Als commentator had ik het gevoel dat ik liep te trekken aan een dood paard. Ik zat naast NOS-collega Bert Maalderink, en af en toe blikten we elkaar aan: tjongejonge, wat ís dit?’ Had hij, los van deze top-10, aan deze wedstrijd teruggedacht, dan was hem maar één moment te binnen geschoten. ‘Die kans van Arjen Robben, vlak voor tijd. Een schot van links, geblokt door een ongelooflijke tackle op de bal van Javier Mascherano, die later, zo bleek, al doende zijn anus had gescheurd. Dat was de enige, echte kans voor Nederland. Verder was het een draak van een wedstrijd. In elk opzicht een ­verloren avond.’

2. 22:33:00 uur, 3 februari 2008
Peter R. de Vries: de Natalee
Holloway- zaak (SBS 6)
7.668.000 kijkers

1:03:03 ‘Ze zegt “Nee, ik wil niet naar mijn hotel. Ik wil haaien gaan zien.” Ik lul niet tegen je, Patrick.’
1:03:28: ‘Dus ze hebben me bij het strand afgezet.’
1:03:38: ‘Ik zit met haar te zoenen en zo, maar ze ziet er ook niet zo heel goed uit.‘
1:03:47: Dus ik zit met haar te zoenen en ik zit haar te vingeren. En ze zit met haar hand in mijn broek en zo.’
1:03:56: ‘En in een keer. Net een film wat ze allemaal deed.’ Trillen?

Peter R. de Vries: ‘Ik hield me nooit zo met kijkcijfers bezig. Ik wantrouw die gegevens eerlijk gezegd ook, want de mensen thuis weten helemaal niet wat er op welk moment op televisie komt. Dat later inschakelen heeft meer te maken met zaken als een reclameblok, het tijdstip op de avond en de instroom van nieuwe kijkers die van een ander programma komen. Het gemiddelde kijkcijfer zegt me meer. Het is een wetenschap die bedreven wordt binnen de tv-wereld waarvan ik vaak denk: zoek het maar uit. Ik herinner me dat Het weer van Piet Paulusma, uitgezonden in een reclameblok, enorm meeliftte op ons programma, en dat vond ik leuk voor hem. Maar ik heb ook weleens een heel slechte inleider voor mijn eigen programma gehad en dan moest je de kijkers overal vandaan halen. Wat dat betreft was SBS 6 ook niet de makkelijkste zender.’

22:41:14: ‘Ho! Wat deed-ie daar nou?’
22:41:26: ‘Er gaat iets mis. Ze rijden beiden in dezelfde baan!’
22:41:32: ‘Nee toch?’
22:42:07: ‘Scheidrechters komen al.’
22:42:47: ‘Jezus, wat erg.’

De NOS-commentatoren Frank Snoeks en Martin Hersman zitten op een volgestouwde perstribune aan de tijdelijke ijsbaan van Richmond, Canada, wanneer ze iets denken te zien wat een aantal minuten later, in een herhaling, door bijna zeven miljoen Nederlanders daadwerkelijk wordt waargenomen: een fatale wissel van schaatser Sven Kramer. ‘We zaten lager op het ijs dan gebruikelijk,’ vertelt Snoeks. ‘Vanaf onze commentaarpositie zagen we het rechte stuk naar de finish heel goed, en de eerste bocht ook, maar de overkant niet. Het was de laatste race. Sven Kramer was solide op weg naar goud. Bob de Jong stond op zilver. Ivan Skobrev, tegen wie Kramer reed, kon echter een spelbreker worden voor De Jong. Wij moesten de tijden van Skobrev met die van De Jong vergelijken, hadden Martin en ik net bedacht. De regie had de Russische schaatser op beeld, dat paste daar goed bij. Kramer kon wel een paar rondjes zonder ons. We zaten net in ons verhaal, toen wij op onze monitor die rare manoeuvre van Kramer zagen aan de overkant. Die rare sprong. We gingen hardop tellen, vanaf zijn eerste rondje: buitenbaan, binnenbaan, buitenbaan… Als Kramer in de verkeerde baan reed, zou hij worden gediskwalificeerd. Martin kwam als eerste tot die conclusie, al na tweehonderd meter. De Amerikaanse commentatoren, die verderop zaten, riepen Kramer live uit tot olympisch kampioen. Martin en ik zijn aan het einde van het schaatsseizoen nog eens samengekomen met een goede fles wijn, en toen hebben we van begin tot eind die tien kilometer teruggekeken op de laptop. Hadden we het eerder kunnen zien? Nee, dat was niet zo.’

Nee, niet het optreden van The Common Linnets zelf veroorzaakte de grootste piek (wel een forse: 6,3 miljoen kijkers), maar de Songfestival-puntentelling, die dankzij het duo opeens spannender dan ooit was voor een Nederlands publiek. Aan het begin van de minuut leidt Conchita Wurst voor Oostenrijk. The Common Linnets staan op twee, op drie volgt Sanna Nielsen uit Zweden. Het laatste land dat zijn punten mag verdelen, is Slovenië. ‘Een buurland van Oostenrijk,’ dekt commentator Jan Smit zich al in. En inderdaad: de twaalf punten gaan naar Wurst, die overtuigend wint. The Common Linnets slepen met ‘Calm after the storm’ het beste Nederlandse ­resultaat binnen sinds 1975.

Fred de Graaf, voorzitter van de Verenigde Vergadering van de Staten-Generaal, spreekt in de Nieuwe Kerk in Amsterdam de kersverse koning Willem-Alexander toe. ‘Dat wij sinds vanmorgen met uw oudste dochter prinses Catharina Amalia voor het eerst een prinses van Oranje in ons midden hebben, mag op deze feestelijke dag niet onvermeld blijven. Majesteit, wij hernieuwen vandaag de verbondenheid tussen de volkeren van het koninkrijk en uw Huis. Een kracht geborgen in traditie. Wij, de volksvertegenwoordigers van alle landen van het koninkrijk, wensen u kracht en zegen bij de vervulling van uw taak.’

Opmerkelijk: de zeer goed bekeken reconstructie van de zaak-Natalie Holloway door Peter R. de Vries (nr. 2) leidde tot een recordaantal kijkers voor twee andere SBS 6-programma’s. Het ene was Wegmisbruikers (nr. 10), het andere Het weer met Piet Paulusma, geprogrammeerd tussen twee blokken Peter R. de Vries in. ‘Natuurlijk wist ik dat Peter een programma rond die Joran van der Sloot zou maken en dat zoiets veel kijkers zou trekken, maar zoveel… dat is uniek,’ zegt Paulusma achteraf. ‘Ik had geen idee dat er zoveel mensen hadden gekeken. De ochtend erna werd ik gebeld door Radio 538: “We willen je feliciteren.” Ik vroeg waarmee. “Met die 5,7 miljoen kijkers.” Dat vond ik toch wel heel bijzonder. De avond zelf was ik alleen met het weer bezig. Dat neemt me zo in beslag dat ik van de rest niet veel meekrijg. Ik herinner me dat we bij de Elfstedenkoorts van 1996-1997 meer dan een miljoen kijkers trokken, en ik een telegram ontving met de felicitaties van zenderbaas Fons van Westerloo omdat we het eerste SBS-programma waren dat over die grens heen ging. Die aantallen kreeg ik nog een keer toen de rayonhoofden in de winter van 2011-2012 bij elkaar kwamen. Ook toen werd mijn weerbericht massaal bekeken. Maar dat record uit 2008 zal niet meer gebroken worden. Wel mooi, hoor.’ Het bleef die derde februari van 2008 overigens droog, met gemiddeld zeven uur zonneschijn en het kwik steeg in De Bilt tot zo’n drie graden Celsius.

Waarom juist de 44ste minuut van de 9de aflevering van seizoen 2010-2011 van Boer zoekt vrouw deze top-10 haalt? Wie het weet, mag het zeggen. In elk geval gaat het om een programma dat is uitgegroeid tot een nationaal tijdverdrijf, en in zekere zin zet minuut 44 het concept goed neer. We zien boerin Annemarie, melkveehoudster uit Zuid-Holland en eigenares van een kaasmakerij, die zojuist haar twee overgebleven bewonderaars heeft ingezet voor een klusje: het geitenhok uitmesten. Harrie staat te scheppen, onderwijl druk beppend. Over naar Annemarie, die daarop reflecteert. ‘Harry kletst gezellig. Die komt bij je staan: “Joh, hoe doe je dat, en hoe gaat dit?” […] Dat is leuk. Ja.’ Als Annemarie in het geitenhok de schep van Harrie heeft overgenomen, drijft Harries concurrent Adriaan goedmoedig de spot met haar. Annemarie: ‘Adriaan probeert de aandacht te vragen door bepaalde uitspraken te doen, dingen uit te lokken, door mij uit mijn tent te halen.’ In de volgende minuut: ‘Laat hem maar doen, hoor. Maakt mij niet zoveel uit. Ik ben wel wat gewend.’ Annemarie zou uiteindelijk kiezen voor Adriaan, maar dat liep op niets uit.

Wéér het WK Voetbal van 2014, maar dan na de wedstrijd. En wat voor een wedstrijd: Oranje, het vermeende Eredivisie-elftal onder leiding van de vaak verguisde Louis van Gaal, heeft het gepresteerd om in zijn eerste treffen regerend Europees en wereldkampioen Spanje te verslaan met 5-1. Miljoenen mensen zien een montage van hoogtepunten uit de tweede helft, die een glunderende Jack van Gelder in de catacomben van het stadion in Salvador aan Van Gaal laat zien, terwijl hij ze ter plekke aan elkaar praat. ‘Het is 4-1. En kijk naar Van Persie, de captain. Hoehoe! Wat een vreugde. Twee goals gescoord. En dan denkt Robben: twee gescoord? Ik vind het wel leuk voor ’m, maar dat wil ik eigenlijk ook wel. Maar kan ie dat? Is ie sneller – hier – dan Sergio Ramos? Hij is sneller, Sergio Ramos wordt eruit gelopen. Die kijkt en wijst naar Casillas. Casillas denkt: ik ga erbij liggen. Hartstikke handig. En Robben wacht, en bang! 5-1. Het is onvoorstelbaar. Het is een avond om nooit te vergeten.’

Live: de finale van het officieuze wereldkampioenschap darten van dartbond BDO (niet te verwarren met die andere dartbond, PDC). Voor het eerst volledig Nederlands, want Jelle Klaasen neemt het op tegen Raymond van Barneveld. Jonkie Klaasen verslaat de oudgediende ondanks een lange achtervolging in punten met 7-5 en wordt met zijn 21 jaar de jongste winnaar in de geschiedenis van het toernooi.

André van der Toorn: ‘Ik had gedacht dat het de achtervolging met de Porsche zou zijn die met 200 km per uur over de snelweg reed, maar niet dus. Zomaar een laatste minuut dus, door die Peter R. de Vries-uitzending. Een verrassend cadeautje. Ondanks sterke concurrentie doen we het vrij goed. We hebben nu 270 afleveringen gemaakt en trekken een constante schare kijkers. Van voetbal ondervinden we last, maar Boer zoekt vrouw en Heel Holland bakt hebben nauwelijks invloed. Het zijn voornamelijk mannen en jongeren die kijken: gezeik met scooters en bekeuringen trekken vooral die tweede doelgroep. Net als gedoe rond mobieltjes. En het is voor veel kijkers heerlijk en herkenbaar leedvermaak.’