Kijk op Qatar

Door Annemart van Rhee

Hoe dichter de mannen van Louis van Gaal bij de aftrap in Qatar komen, hoe groter de aandacht in de media voor de schaduwkant van het WK. En hoe ingewikkelder de spagaat tussen plezier en politiek. Talkshows vullen al weken hun tafels met voor- en tegenstanders van het omstreden toernooi: mensenrechtenactivisten, oudtopsporters, supporters die op kosten van de emir afreizen. De dansende bouwvakkers van Jumbo haalden het nieuws evenals ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers die opzichtig beloofde geen seconde voetbal te zullen kijken. Tegelijkertijd berichtten de bulletins over oranje feeststraten en het nieuwste brulshirt. Ook de NOS worstelt. Een woordvoerder laat weten dat in de komende uitzendingen zeker niet alleen speelschema’s en prestaties van Memphis en co. onderwerp van gesprek zullen zijn. De omstandigheden in Qatar krijgen veel meer aandacht dan de lokale situatie bij eerdere WK’s: experts zullen hierover aan het woord komen. Ook zendt de NOS een driedelige serie uit in aanloop naar de duels over onder meer sportswashing en uitbuiting.

Daarnaast is er de afgelopen tijd een indrukwekkende reeks aan documentaires, reportages en podcasts gemaakt over de mensenrechten en het regime in het emiraat. Zo interviewde Clairy Polak in Het filosofisch kwintet onder anderen historicus Gert OostIndie en filosoof Govert Buijs over moderne slavernij en onze verantwoordelijkheid.

De documentaire Wij bouwden de stadions is een videobrief van journalist Rudra Khadka. Hij bezocht familieleden van slachtoffers in Nepal en sprak er met bouwvakkers die de hel van Qatar wel overleefden.

Tv-maker Danny Ghosen reisde eveneens af naar Kathmandu om daar en op het platteland met nabestaanden van stadion- en wegenbouwers te praten voor de serie In de schaduw van het WK. Aangrijpend is het fragment op het hoofdstedelijke vliegveld waar lijkkisten met overleden arbeiders uit Qatar arriveren terwijl even verderop rijen Nepalezen staan die ervoor kiezen om ook te gaan werken onder afschuwelijke omstandigheden. De scène waarin een ontroostbare vader vertelt over het verlies van zijn zoon en de financiële schulden die daarbij komen kijken, raakt eveneens als een stomp in de maag.

Ghosen: ‘Zo bizar. Die jongen is overleden door de verschrikkelij - ke werksituatie: veel te veel uren maken in de bloedhitte, slecht eten en een waardeloos onder - komen. Het eindresultaat is niet alleen dat zijn familie hem kwijt is, maar ook nog wordt opgeza - deld met kosten voor zijn reis en verblijf. De ellende dreunt door. Ik wil laten zien wie de mensen zijn die de stadions, wegen, hotels en vliegvelden hebben gebouwd. De mensen dus die dit WK mede mogelijk hebben gemaakt. Zodat kijkers en ook de voetballers beseffen wat daar gebeurt.’

Op welk effect hoopt hij verder? ‘Ik weet heus wel dat de emir van Qatar zijn regime niet gaat aanpassen. En het interesseert de regering in Kathmandu geen reet onder welke omstandigheden landgenoten moeten werken. De leiders hebben er baat bij dat arbeiders gaan en dat ze zoveel mogelijk geld terugsturen dat dan weer in Nepal wordt uitgegeven. Maar ik hoop dat sportbonden in de toekomst discutabele landen uitsluiten bij toewijzing van zo’n evenement. Dat iedereen beseft dat politiek en sport hand in hand gaan en wat sportswashing inhoudt. Qatar haalt ook tennis, handbal en wielrennen binnen.. Niet omdat de inwoners dat leuk vinden, het is reclame voor het land. Pr-stuntjes. De Olympische Spelen in China? Dat moeten we niet meer willen. Net zo min als in de toekomst het WK voetbal in Saudi-Arabië. Of andere grote evenementen in dat land zoals Formule 1. Dezelfde discussie. Maar ja Max Verstappen zegt dan weer loud and clear: ik ben hier om te racen en wil het niet over politiek hebben. Hij is niet zo maatschappelijk betrokken en steekt dat niet onder stoelen of banken. Zolang dat zo blijft en shabby mensen bij de FIFA de dienst uitmaken, kan de journalistiek weinig veranderen.’

Lees verder in VARAgids 47 vanaf bladzijde 19.