Interview met Noraly Beyer

Jongeren willen weten wat er is gebeurd, want op school hebben ze er niet of nauwelijks les over gehad’, vertelt voormalig NOS-nieuwslezer Noraly Beyer. ‘Het was verboden over dat deel van de geschiedenis te praten, en je moest maar net een dappere docent treffen die er toch iets over vertelde. Of een ouder of iemand anders. Maar meestal werd er gezwegen.’

De Decembermoorden. Het is precies veertig jaar geleden dat in de nacht van 7 op 8 december in Fort Zeelandia, in de Surinaamse hoofdstad Paramaribo, vijftien mannen werden ontvoerd, gemarteld en vermoord. Het waren prominente advocaten, journalisten, wetenschappers, ondernemers, militairen en vakbondsleiders; tegenstanders van het toenmalige militaire bewind onder leiding van Desi Bouterse.

Het mag dan ‘al’ veertig jaar geleden zijn gebeurd, de moorden zijn voor velen nog altijd een trauma. Om te weten wat je geschiedenis is, om te blijven herdenken, om te voorkomen dat het weer gebeurt, maakten regisseur Ida Does en Beyer de HUMAN-documentaire Het is geen Verleden – 08 12 1982 die deze week op NPO 2 wordt uitgezonden. Samen met de Surinaamse collega-journalist Raoul Roeplal (26) trekt het nog altijd bekende gezicht van het Journaal door het land; behalve met jongeren praten ze ook met docenten, kunstenaars en met ouderen die de decembernacht van 1982 meemaakten.

U spreekt ook John Dugard, de Zuid-Afrikaanse hoogleraar internationaal volkenrecht. Op verzoek van het Gerechtshof in Amsterdam onderzocht Dugard in 2000 of Bouterse in Nederland vervolgd zou kunnen worden. Zijn conclusie: de Decembermoorden kunnen bestempeld worden als een misdaad tegen de menselijkheid. In dat geval zou het Gerechtshof Bouterse in Nederland kunnen vervolgen. Dat is er nooit van gekomen. Buiten kijf is blijven staan dat het om misdaden tegen de menselijkheid gaat. Een zware aantijging. Het gaat over internationaal strafrecht. Dus – hoewel uiteraard onvergelijkbaar in omvang, dat wil ik er duidelijk bij gezegd hebben – zijn de Decembermoorden, evenals de Jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog en de massaslachting in Rwanda, misdaden tegen de menselijkheid

In welke zin bedoelt u dat? Het gaat erom dat er systematisch gefolterd, gemarteld en gemoord is. Het is niet in een opwelling gebeurd. Of je dat dan doet met vijftien mensen of zoals in de Tweede Wereldoorlog met miljoenen mensen, het zijn misdaden tegen de menselijkheid. En die behoor je als zodanig aan te pakken.

Dat is toch gebeurd? In 2019 is Bouterse tot twintig jaar gevangenisstraf veroordeeld… Het vonnis rept niet over een misdaad tegen de menselijkheid. Bouterse is wel veroordeeld, maar nog altijd niet opgepakt. Hij loopt nog vrij rond. Hangende het vonnis mag hij Suriname niet uit, ook omdat hij in Nederland voor drugshandel is veroordeeld. De uitspraak van de Surinaamse krijgsraad is wel zeer belangrijk. Dat vonnis onderstreept dat je niet zomaar mensen van hun bed mag lichten, mag martelen, vernederen, bedreigen en vervolgens doodschieten – zonder enige vorm van proces. En wat ook niet kan, is dat je er constant leugens over vertelt. Zeggen dat die vijftien mannen wilden vluchten en daarom zijn neergeschoten. Of dat ze bezig waren met een couppoging. Dat is allemaal nooit bewezen. Er zijn veel leugens verspreid, leugens die nooit zijn weersproken.

Zet uw documentaire die leugens recht? Dat is onze insteek. We hadden een gesprek met een dochter van een slachtoffer en zij zei: ‘We willen dat de leugens de wereld uitgeholpen worden. Wij willen dat er feiten op tafel komen zodat niemand meer kan zeggen: Bouterse is geen moordenaar.’

Noraly Beyer, 76 jaar, was erbij, destijds in Suriname. Ze is geboren op Curaçao en opgeleid tot basisschoollerares in Nederland, waarna ze met haar echtgenoot en pasgeboren zoon naar Suriname vertrok. Beyer stond er voor de klas, tot ze in 1972 als redacteur nieuwslezer bij de Surinaamse staatstelevisie STVS een baan aangeboden kreeg. Zoals gezegd: ze maakte alles mee. Van de euforie van de onafhankelijkheidsverklaring van Suriname in 1975 tot de snelle neerwaartse spiraal in de jaren erna: de tijd dat corruptie zegevierde, er stakingen waren, bijna iedereen ontevreden was en een groep militairen ging muiten en in 1980 een coup pleegde, onder leiding van Bouterse.

Niet iedereen was in die tijd per se tegen die staatsgreep van Bouterse... Er waren mensen die opgelucht ademhaalden omdat ze dachten dat het niet slechter kon worden. Maar er waren ook mensen die zeiden dat er uit een geweer nooit iets goeds kon komen.

Lees verder in de VARAgids 49 vanaf bladzijde 11.