Interview met Marcel Levi

In Summerschool geeft Prof. dr. Marcel Levi college over virussen. 'Je kunt niet alle risico's in het leven op nul zetten.’

In de nieuwe reeks Summerschool van Matthijs van Nieuwkerk geeft u een college over virussen. Is dat uw vakgebied? Van oorsprong ben ik internist en mijn hobby is ‘bloed’. Als je de medische wereld zou vragen waar ze mij van kennen dan is dat van bloed, bloedstolling, bloedstolsels en alle ziektes die daarmee samenhangen. Dus toen het idee ontstond om college te geven over virussen, moest ik daar even over nadenken, want de materie schuurt aan mijn eigen vakgebied. Uiteindelijk koos ik ervoor om het te doen, omdat het zo’n fascinerend onderwerp is en ik ervan hou lekker breed te zijn.

Wat is een virus eigenlijk? Een heel klein beetje genetisch materiaal, een tienduizendste millimeter groot met een eiwitlaagje eromheen en wat voelsprietjes. Een virus kan niet op zichzelf bestaan, alleen maar als het cellen van een ander organisme infecteert, een dier of een bacterie, kan het voortbestaan. Het is op de grens van wat wij leven noemen. Als een virus een cel infecteert gaat het naar binnen om als het ware de eiwitfabriek van die cel te kapen en die te dwingen alleen nog maar kopieën van dat virus zelf te maken.

Zijn virussen altijd slecht? Nee, nee, nee! Er zijn ontiegelijk veel verschillende virussen, in de orde van grootte van 10 tot de macht 30, maar er zijn slechts een stuk of tweehonderd virussen waar- van mensen ziek worden. De meerderheid van de virussen zijn heel nuttig, want ze infecteren bijvoorbeeld bacteriën en zorgen dat die niet de overhand krijgen. Als er geen virussen bestonden, zou de zee volledig overwoekerd worden door bacteriën, zou er geen plankton zijn en voor ons ook geen zuurstof. Er is een heel mooie balans in de natuur waarbij alles elkaar in evenwicht houdt, en virussen zijn daar een wezenlijk onderdeel van. 

In 2019 werd de wereld getroffen door een uitbraak van een coronavirus. Vele wetenschappers hadden voorspeld dat zoiets zou kunnen gebeuren. Er circuleren heel veel lastige virussen. De voorspelling dat ‘The Next Big Outbreak’ een coronavirus zou worden, was een calculated guess, maar het had ook iets anders kunnen zijn. Er zijn deskundigen die zeggen dat de volgende grote uitbraak salmonella in vissen zal zijn, al die goedkope zalm die je bij de supermarkt koopt is compleet anders dan de zalmen die in de Noorse riviertjes tegen de stroom in omhoog zwemmen. Die gekweekte vissen zijn enorm bevattelijk voor infecties. Zo kunnen we een rijtje opnoemen van potentiële gezondheidsrisico’s.

Hadden we ons kunnen wapenen tegen de uitbraak van Covid19? Coronavirussen zijn er al heel lang. Wat bijna niemand weet is dat kippen al decennia-lang last hebben van het coronavirus, die krijgen daar een heel nare longontsteking van. Kippenboeren sprayen al sinds 1950 met levend verzwakt coronavirus, zij vaccineren hun kippen er eigenlijk tegen. Toen ik nog in Engeland zat, had ik het idee dat sommige mensen geen corona konden krijgen, want veel oudere dokters en oudere leraren leken er immuun voor. De voorspelling is dat kippenboeren die hun hele leven al tussen die kippen wonen minder goed corona kunnen krijgen. We hebben in Londen ook gekeken naar de cellen van oude dokters en gezocht of zij een soort intrinsieke weerstand tegen corona hadden. Dat bleek zo te zijn.

In Londen gaf u leiding aan het grote universiteitsziekenhuis. Net als in ons land was er in Engeland in de maanden na de uitbraak een enorme saamhorigheid. Eerst werd er geklapt voor de gezondheidszorg, maar later kwamen de middelvingers en de protesten. Het leek wel of een groot deel van de mensen de wetenschap niet meer serieus nam. Uit enquêtes blijkt steeds dat meer dan 90 procent van de Europeanen heilig gelooft dat wetenschap hun leven verbetert. Er is een kleine, maar heel vocale groep die er niet in gelooft. Deze mensen krijgen relatief veel aandacht. Er is nog iets anders aan de hand en dan beperk ik me even tot Nederland: wij zijn enorm in de communicatie tekortgeschoten. Inderdaad was er die eerste periode een enorme saamhorigheid, maar daarna begon het te knarsen. Die hele epidemie begon te veranderen, ic- bedden en ziekenhuizen werden steeds minder belangrijk, maar we bleven hangen in die eerste emoties. Elke dag zagen we grafieken met ziekenhuisopnames. Mensen begonnen zich terecht af te vragen waarom ze niet meer naar winkels of theaters mochten. Ik vond dat dat niet altijd even goed werd uitgelegd.

Lees verder in de VARAgids 33 vanaf bladzijde 8.