Interview met Joy Delima

Stiekem had Joy Delima misschien iets meer verwacht van de internationale release van Dirty lines, de in Nederland zelf zeer goed ontvangen Netflix-serie over opkomst en ondergang van de sekslijn in de jaren 80. Maar behalve leuke berichtjes uit andere landen is er nog niets concreets uitgerold. Internationaal dan, want in Nederland zelf heeft Delima’s carrière een vlucht genomen. Al gebiedt de eerlijkheid te zeggen dat ze voor Dirty lines al flink aan de weg timmerde. Niet alleen als actrice, ook als columnist (met haar scherpe stukjes over seks wekelijks in Volkskrant Magazine). Vanaf deze week is ze te zien in Rampvlucht, de nieuwe KRO-NCRV-serie over de Bijlmerramp, die in oktober dertig jaar geleden plaatsvond. Zelf was Delima nog niet geboren in 1992. Nu ze er inmiddels veel over weet, heeft gepraat met mensen die de ramp meemaakten, vooral met slachtoffers van destijds, is ze geraakt door de impact van het drama en hoe er in de nasleep is omgegaan met de getroffenen.

Eerst Dirty lines, nu Rampvlucht: is het toeval of heb je iets met die periode, eind jaren 80, begin jaren 90? Ik heb het contractueel vast laten leggen: ik wil alleen maar in films spelen die over de jaren 80-90 gaan. Geintje. Het is puur toeval. En de ene serie was nog niet af toen ik begon aan de andere. Zelf zeg ik weleens: ‘Marly die in Dirty lines nog studeerde, is in Rampvluchtdierenarts.’

In werkelijkheid was je zelfs nog niet verwekt toen de Bijlmerramp plaatsvond. Ik ben in 1994 geboren. Bijna twee jaar na de ramp. Ik moet eerlijk zeggen dat ik er pas jaren later, volgens mij toen ik al ver in de puberteit was, voor het eerst over hoorde. Wij woonden in Rotterdam en hebben geen familie in de Bijlmer.

Waarom is ervoor gekozen om van jouw personage een dierenarts te maken? Het verhaal in Rampvlucht wordt verteld vanuit drie perspectieven. Twee daarvan zijn gebaseerd op bestaande personen: Thomas Höppener speelt Trouw-journalist Vincent Dekker die zich destijds echt vast heeft gebeten in de ramp net als de inmiddels overleden Volkskrant-journalist Pierre Heijboer, gespeeld door Yorick van Wageningen. Asha, mijn personage is eigenlijk een samenstelling van verschillende mensen afkomstig uit de Bijlmer. Dat de scenarist haar dierenarts maakte, gaf mij handvatten. Ze is een introvert persoon, kan beter omgaan met dieren dan met mensen, maar heeft door haar werk in een praktijk in de Bijlmer wel heel veel contacten. Op haar spreekuur ziet ze steeds meer dieren met klachten, net als hun baasjes. Dat was in het echt eveneens zo: vlak na de ramp stierven er veel meer dieren. En bekruipt haar de vraag: zaten er echt alleen maar bloemen en parfum in het vliegtuig, zoals de autoriteiten zeggen?

Kun je de serie een complot-thriller noemen? Toen ik het script kreeg, was mijn eerste reactie: is dit allemaal gebeurd? Ik wist weinig van de nasleep en al de vragen die onbeantwoord zijn gebleven. Het was een grote, absurde ramp, on-Nederlands eigenlijk, waarbij de afwikkeling heel veel reden tot complottheorieën gaf. Met de mannen in witte pakken, de Mossad, de vragen omtrent de lading van het vliegtuig. Rampvlucht is inderdaad een complotthriller geworden en een gedramatiseerde interpretatie van de werkelijkheid

Er ligt veel nadruk op discriminatie duidelijk geschreven vanuit het perspectief van nu. Jouw personage komt er bijvoorbeeld achter dat de schadevergoedingen voor de slachtoffers werden vastgesteld op basis van hun opleidingsniveau. Ook dat is in werkelijkheid zo gegaan. Mensen die laag waren opgeleid, of een uitkering hadden, kregen een heel lage schadevergoeding. En dan waren er nog mensen die illegaal waren of de taal niet goed spraken die amper iets kregen. Zo pijnlijk allemaal.

Ook racisme is flagrant in de serie. Zijn we in de dertig jaar die zijn verstreken verder gekomen vind jij? Ik weet het niet. Als je kijkt hoe het nu met de toeslagenaffaire gaat, dan krijg je het idee dat er helemaal niet zoveel is veranderd. Of laat ik het zo zeggen: de kern van het probleem is niet veranderd en de kern is racisme. Wat wel anders is, is dat er, onder meer door sociale media, meer aandacht is wanneer er iets hebben ingelezen, documentaires gezien hebben, maar als je echt met iemand praat, dan raakt het zo diep. Er waren mensen die zich afvroegen waarom we de serie maakten. Het rijt wonden open. Maar er waren er ook veel die het belangrijk vonden. Het mag niet vergeten worden.

Lees verder in de VARAgids 39 vanaf bladzijde 8.