Interview met Hubert Smeets

Waar was u in de nacht van donderdag 24 februari 2022?

Thuis, in mijn nest. Ik lag wakker vanwege de dreiging van Russische troepen langs de Oekraïense grens. Om een uur of vijf uur ging de telefoon: iemand van de NOS die zei dat de aanval begonnen was en vroeg of ik naar de studio wilde komen. Om kwart over zes was ik in Hilversum en om zeven uur zat ik in een extra ingelast journaal.

Had u de Russische invasie verwacht?

Ja, maar niet de mate waarin ze zich zou voltrekken. In mijn column van die dag, die ik op dinsdag al had geschreven, somde ik voorbeelden op van de keren dat Rusland Europa heeft aangevallen: Tsjechoslowakije in 1968, Hongarije in 1956, de aanval op de Baltische landen in 1940 in het kader van het Molotov-Ribbentrop-pact met nazi-Duitsland. Maar de echte reden waarom ik wist dat er iets ging gebeuren was de toespraak van vijf kwartier die Vladimir Poetin op 21 februari had gehouden.

Waarin de president van Rusland de onafhankelijkheid erkende van de twee zelfverklaarde volksrepublieken Donetsk en Loegansk in Oost- Oekraïne.

Dat was een cruciale toespraak, waarin Poetin zich via de televisie richtte tot het Russische volk. Ik heb er live naar gekeken, met mijn vrouw. Zij is Russin. De manier waarop Poetin sprak, zijn verbitterde toon, zijn gezichtsuitdrukking, de ideologische diepgang – het werd duidelijk dat iets onvermijdelijks aan de gang was. Het ging vijf minuten over die volksrepublieken en verder alleen maar over de geschiedenis. Dat Oekraïne nooit bestaan had als onafhankelijke staat, dat het zo was gelopen vanwege een verkeerde beslissing van Lenin uit de beginjaren van de Sovjetunie. Het was vijf kwartier lang beuken, onversneden agressief. Mijn vrouw en ik keken elkaar aan en dachten: dit komt niet meer goed.

We kennen Poetins argumenten: dat in Kyiv een fascistische regering zou zitten die de Russischtalige bevolking van Oekraïne bedreigt, dat...

...de Amerikanen in Oekraïne laboratoria financieren die biologische wapens ontwikkelen zijn enige nieuwe argument. Toch is deze oorlog in essentie ideologisch. Natuurlijk spelen geopolitieke, machtspolitieke en economisch politieke factoren een rol. Rusland wil geen NAVO-landen aan zijn grens, wil een invloedssfeer met bufferstaten houden en vindt dat de Oekraïense economie geïntegreerd moet worden met de Russische en niet met de Europese. Maar deze oorlog is begonnen om de Oekraïense staat te vernietigen, of op zijn minst te onderwerpen.

Om zo het uiteenvallen van de Sovjetunie, dertig jaar geleden, terug te draaien.

Het gaat Poetin om het historische Rusland. In de zomer van 2021 heeft hij een essay geschreven over Oekraïne, Belarus en Rusland als één volk, met één cultuur, één taal, één doel en dus ook één staat. De idee van Oekraïense soevereiniteit maakt onderdeel uit van een Westers complot tegen Rusland, zoals eerder de Polen, de Habsburgers en de nazi’s zich met het ‘anti-Russische project’ hadden beziggehouden. Later dat jaar noemde hij in een documentaire de ondergang van de Sovjetunie ook het einde van het historische Rusland. Daarmee zei hij in feite dat de Sovjetunie hetzelfde was als het Russische rijk.

Lees verder op blz. 10 van VARAgids 7.