Interview met Dolf Jansen

Dolf Jansen blijft zijn mening geven. Hij ziet dat als zijn verantwoordelijkheid. ‘Ook als je anders over dingen denkt, moet je het samen oplossen.’

Zijn agenda oogt licht chaotisch. Wel is er elke dag ruimte voor een flink stuk hardlopen. Acht, twaalf of achttien kilometer. En dat in een tempo van vijftien kilometer per uur. Daarna stapt cabaretier, presentator en trainingsbeest Dolf Jansen in Utrecht op zijn vouwfiets en reist per trein richting Mediapark voor De nieuws BV of voor Jansen viert vakantie naar een zomerfestival ergens in het land. Of hij schuift achter zijn computer om te werken aan verschillende columns, interviews en aan teksten en gedichten voor zijn nieuwe – 34ste – oudejaarsvoorstelling Flitsbezorgd. Voor de try- outs staat hij vanaf 1 september in verschillende theaters op het podium. Vanaf dan is hij vier of vijf dagen per week onderweg.

Over zijn tempo van leven en praten: ‘Dat is altijd hoog geweest. Daar voel ik me fit en fijn bij. Ik heb geen haast, maar ik wil evenmin tijd verspillen. Sommige mensen denken dat ik onrustig ben. Daar is geen sprake van. Ik zie het zo: wanneer ik hard naar huis fiets, heb ik meer tijd om verhalen te lezen of te schrijven. Bovendien, ik kan best rustig met een boek zitten of niks doen. En eigenlijk is lopen ook een soort meditatieve bezigheid.’

In Flitsbezorgd analyseert en fileert Jansen met een mix van kritische humor en ook wel mededogen het gedrag van de mens anno 2022. Aan de ene kant een figuur dat er gewend aan is geraakt dat binnen tien minuten chips, barbecuesaus, twee bananen, ketamine, ijs en andere noodzakelijke boodschappen op afroep bij zijn voordeur worden gedropt. Maar ook iemand die vier uur op Schiphol staat te wachten om opgepropt in een vliegtuig op vakantie te gaan: ‘Ik vertel mensen niet wat ze wel of niet moeten doen. Ik wil de gekte etaleren, de discrepantie tonen. Dat middenin een alles overheersende klimaatcrisis Schiphol zo’n beetje de drukste plek in Nederland is waar je tot Hoofddorp in de rij staat. Dat 0,6 procent van de bewoners, boeren dus, een heel land lamleggen om nog 50 jaar door te kunnen gaan met wat 40 jaar geleden volgens velen al moest veranderen. 

Hoe ontstaat zo’n voorstelling als Flitsbezorgd? Ik sprak er ooit met Claudia de Breij over voor theaterblad Scènes. Toen zij voor het eerst die oudejaarsconference deed dacht ze: nou moet ik alles gaan bijhouden vanaf 1 januari, ik mag geen nieuws of gebeurtenis missen. Dat deden we aanvankelijk met Lebbis en Jansen ook. Voor mij geldt nu: ik volg de actualiteit en schrijf hier en daar wat op. Maar ik zoek vooral naar thematiek, een overkoepelend beeld van het jaar waarin we verzeild zijn geraakt. Dat moet tegen de zomer zo’n beetje vorm krijgen. En dan bedoel ik niet zozeer een verhaal met kop en staart waarmee Freek en Youp optreden. Ik wil – los van alle blokkades, politieke debatten en incidenten – in kaart brengen waar we met de samenleving en dit land zijn aangeland. Een bijkomend thema is voor mij altijd: wat is mijn rol in dat geheel. En dus ook jouw rol.

Wat is 2022 voor jaar volgens Dolf Jansen? Een jaar van verwarring en verandering. Van transitie om maar eens een duur woord te gebruiken. Iedereen dacht na twee, drie jaar van corona-maatregelen waar je niet onderuit kon: ha, daar is de vrijheid die we zo gemist hebben. We kunnen weer alles doen wat we deden. Nee dus. Er is een klimaatcrisis, er zijn stikstofproblemen, er heerst waterschaarste. Razendsnelle ontwikkelingen die ons allemaal raken. Daarom zullen we moeten veranderen. En zo’n proces gaat niet rustig van a naar b. Daar zit van alles tussen. Dat gegeven en het idee dat je niet weet waar je uitkomt, is voor velen ingewikkeld en beangstigend. Zeker wanneer je ook bepaalde dingen moet loslaten: drie keer per jaar naar Ibiza gaan, zes keer per week vlees eten, je auto ongebreideld voltanken. Anders is het echt over en sluiten op deze planeet voor de mens. Het is moeilijk te bevatten maar dan verdwijnen zaken die wij normaal vinden. Dan komt er straks geen water meer uit de kraan en zijn er geen supermarkten vol levensmiddelen meer. Dan zullen over tien jaar bepaalde delen van Europa al niet meer bewoonbaar zijn. We moeten hier doorheen en dan komen we ergens uit. 

Er klinkt een voorzichtig optimisme? Zeker. Wanneer we hier allemaal doorheen gaan, belanden we samen op een betere plek. Wij hier aan tafel, in Nederland, in de wereld.

Van welke dingen heb jij afscheid genomen? Ik eet al 23 jaar geen vlees meer en ik vlieg al tijden zo min mogelijk. Soms misschien een keer per jaar. Ik ben half Iers dus ik zou zeker vaker naar Ierland willen. Dat doe ik niet. Verder heb ik geen rijbewijs. Ik douche wel, maar liever vier minuten dan een kwartier en een airco vind ik de adem van satan. Ja, ik heb inmiddels twee volwassen kinderen en ook die belasten het milieu. Maar dat is niet de afweging die je maakt als je een kinderwens hebt. Bovendien zijn er ook mensen nodig die de aarde verbeteren. Mijn zoon is een bèta en ik hoop dat zijn kennis in de toekomst bijdraagt aan klimaat- oplossingen op technisch gebied. Mijn dochter is betrokken bij klimaat- en gender-acties en andere sociale manifestaties. Ik hoop dat beiden iets positiefs toevoegen. Bij vragen over het probleem van overbevolking zou je ook kunnen opmerken dat we er niet in slagen zeven miljard mensen te voeden. Maar we kunnen wel 30 miljard beesten voeren om ze te slachten en op te eten. Een waanzinnig systeem omdat de granen waarmee wij ze volproppen zes keer zoveel voedingswaarde hebben. En als er wordt geroepen dat de aarde overvol is, bedoelen velen eigenlijk dat mensen in Afrika minder zouden moeten fokken. Lekker gezegd. Wij, rijke westerlingen, hebben eeuwenlang de boel leeggetrokken. Nu het erom spant, schreeuwen we naar anderen: jullie moeten minder kinderen krijgen!

Hoe zorg je voor een juiste balans tussen moralisme en komedie in je voorstelling? Je bent tenslotte cabaretier. Ik wil mensen op geen enkele manier de les lezen! Ik zeg ook tegen regisseur Jessica Borst met wie ik al vijftien jaar samenwerk: sloop alles eruit dat neigt naar moralisme. Mijn taak is zorgen voor een leuk optreden. Natuurlijk: ik belicht de klimaatcrisis en intensieve veehouderij. Maar mijn grappen gaan over barbecuen op de snelweg en de symboliek van omgekeerde vlaggen. Als ik een paar mensen uit het publiek aan het denken zet of een nieuw inzicht geef, is dat voor mij voldoende.

Lees verder in de VARAgids 34 vanaf bladzijde 8.