Interview met Eva Crutzen

Hoe is het om in de huidige tijd grappen te maken? In gesprek met Eva Crutzen (1987). ‘Er is tegenwoordig zelden sprake van echte karaktermoord, omdat het sowieso zo’n slagveld van meningen is.’

Het zijn de laatste loodjes.’ Eva staat op en haar buik vult het scherm. ‘Grote bump, hè?’ Eind deze maand moet het gebeuren, de worp, het wonder, de definitieve doorgifte van genen naar een volgende generatie, nog vier dagen en ze mag met verlof. Gapend: ‘Ik heb morgen een scriptmeeting, ik moet nog wat inspreken, en dan ben ik he-le-maal klaar. Ik ga denk ik ook mijn mail uitzetten, anders kan ik niet in mijn babybubbel. En misschien zelfs mijn Instagram, ik vind het negen van de tien keer toch stom wat er staat. En het is een triest idee, met je kind aan de tiet zitten scrollen. Toch?

Je zou zeker niet de enige zijn. Ik weet het. Misschien is het ook meer om mezelf te beschermen tegen de tergende angt om iets te missen die er opsteekt als ik tijdens mijn slapeloze nachten zie hoe iedereen weer naar buiten mag en massaal knuffelend speciaalbier gaat drinken op het terras.

Krijg je de hele dag goedbedoelde adviezen over wat je te wachten staat? Als ik zeg dat ik met verlof ga, hoor ik wel de continu: ‘Geniet er maar van, want daarna heb je nóóit meer verlof.’ Heel bemoedigend. Maar verder valt het mee hoor, qua tips & trucs. De meesten zeggen: ‘Eef je gaat het allemaal wel zien, en anders bel je maar.’ Wat wel leuk is, is dat ik in mijn Amsterdamse vriendenkring zo ongeveer de eerste ben die een kind krijgt. Dan is het nog bijzonder. Anders is het toch meer van: ‘Wie is er zwanger? Oooo, oké nou prima.’

Het hoogte- (dan wel dieptepunt) van een verlof is de babyshower. Verschrikkelijk. We hebben weleens voor een vriendin een anti-shower georganiseerd, maar dat sloeg eigenlijk helemaal nergens op. We gingen namelijk met elkaar lunchen, cadeautjes geven en de boel versieren, oftewel: gewone babyshower. En wij maar roepen dat we die feestjes zo triest vinden. Maar goed, ik zie wel wat er gebeurt.

Oké, een interview over humor, want jij zit erop en wij houden ervan. Merk je dat het nu een lastige tijd is om comedy te maken? Één verkeerde grap en je wordt subiet van je voetstuk afgegooid via sociale media. Ik vraag me af of dat iets is van nu. Ik vind het juist heel erg van deze tijd dat mensen binnen een dag helemaal kapot gemaakt kunnen worden, en een dag later weer worden opgehemeld. Er is volgens mij zelden sprake van echte karaktermoord, omdat het sowieso zo’n slagveld van meningen is. Als je vroeger als cabaretier een slechte recensie kreeg, kon je wel inpakken – ook omdat recensenten toen veel meer aanzien hadden. Maar nu vindt iedereen wat en tussen duizend meningen zit ook altijd wel een tegengeluid.

Ik heb het ook over het soort grappen dat je kan maken. De maatschappij is op dit moment hypergevoelig, alles wat er wordt gemaakt en geschreven, wordt met een stofkam uitgeplozen. Houd jij daar rekening mee? Persoonlijk voel ik me totaal niet beknot. Maar ik ben ook niet iemand die heel geëngageerd cabaret maakt, of grappen over minderheden of de hete hangijzers binnen de maatschappij. Daar ligt mijn ambitie ook totaal niet. Ik kijk meer met karakters, met wat er speelt binnen mijn generatie.

In Promenade zat een sketch over Voetbal Inside, omdat net bekend was gemaakt dat de heren na De Ruzie toch weer wél met elkaar verder wilden. Diederik Ebbinge lacht uitbundig om dat ‘Stelletje wijven’, ‘die pisnichten’ en ‘wat zijn dat voor slappe homo’s’. Youp van ’t Hek belandde op het hakblok door pisnicht, maar jullie kregen nul kritiek. Dat is het slimme van Diederik: hij heeft een vorm bedacht waarbinnen hij alles kan zeggen wat hij wil – juist in deze tijd vol gevoeligheden. Dat is echte creativiteit. Maar er wordt van tevoren wel heel goed over nagedacht hoor. Het mooie van humor is dat juist door pijnlijke dingen uit te vergroten, je ze ook lichter kunt maken.

Snap ik, en het is overduidelijk satire. Maar er is zó veel te doen over de marginalisering van homo’s en vrouwen, dat het ook niet gek was geweest als Twitter was ontploft over het in stand houden van vooroordelen of het stigmatiseren van die twee groepen – zelfs al gebeurde dat onder de vlag van humor. Ik denk dat de kijkers het wel snapten. Youp moet zelf weten wat hij doet, maar ik vind het juist goed dat pijnpunten worden aangekaart, en dat er discussie is. Ook binnen het comedyvak, waar zeker ook nog veel stigma’s zijn. Vooral omdat discussie niet ten koste hoeft te gaan van grappen. Het vereist alleen vernieuwing, creativiteit en beter nadenken. Ik zit in ieder geval niet in het kamp dat kreunt: o, o, o, we worden de mond gesnoerd! Grijnzend: I am not a victim. Als je een grap wilt maken over iets wat gevoelig ligt, dan moet-ie geniaal zijn. En iets toevoegen. Van makkelijk houd ik niet.

Over niet makkelijk gesproken: in plaats van een klassieke registratie, bouwde jij jouw laatste voorstelling Opslaan als om tot een driedelige tv-serie. Is dat de toekomst van cabaret op televisie? Ik weet dat Yentl en De Boer nu ook een programma aan het maken zijn dat is gebaseerd op hun theatersketches, Plien & Bianca volgens mij ook. Maar niet alle voorstellingen zijn daarvoor geschikt. Als je gewoon op het podium verhalen staat te vertellen, dan kun je wel toe met een klassieke registratie. Het is in ieder geval een stuk goedkoper. Maar als je, zoals ik, iets experimenteler werkt qua vorm, met een mix van licht, geluid en verschillende soorten sketches, dan gaat er veel verloren. Vandaar mijn idee om het anders op te lossen.

Lees verder in VARAgids 14 vanaf pagina 8.