Interview: Eva Jinek (De Verenigde Staten van Eva)

 

Ruim voordat Eva Jinek op 13 juli 1978 wordt geboren, is al duidelijk dat haar wieg in de Verenigde Staten zal staan. In Tulsa om precies te zijn, destijds oil capital of the world. Vader Pavel Jinek is voor zakenreizen al vaker in deze stad geweest. Hij werkte bij de bank Mees & Hope. Eva: ‘Het was al langer een droom van hem om in Amerika te werken. Zelfs in het communistische Tsjechoslowakije waar hij opgroeide las hij stiekem boeken over Amerika. In 1968, na de Praagse lente is hij met mijn moeder gevlucht naar Nederland. Na zijn studie werkte hij in Rotterdam en in 1977 kreeg hij de baan in Tulsa aangeboden.’

Waarschijnlijk is het niet de eerste stad die opdoemde in de Amerikaanse fantasieën van vader Jinek. ‘Tulsa was een grijzemuizenstad,’ vat Eva het nu samen. Ze heeft haar herinneringen later moeten aanvullen, want ze brengt de eerste tweeënhalf jaar van haar leven in Tulsa door. Toch valt jaarlijks een reminder bij haar ouders op de deurmat. Eva: ‘Mijn ouders krijgen elke Kerst een lieve brief van Gayle Campbell. Gayle is een typische southern baptist: religieus en met een sterk gevoel dat ze iets terug moet doen voor de samenleving. Daarom besloot ze buitenlanders Engels te leren. Mijn vader sprak al Engels, mijn moeder niet. In het klaslokaal waren mijn ouders de enige Europeanen. Er waren veel Vietnamezen. Mijn ouders vertelden altijd hoe lief hun kinderen ’s avonds in de donkere gang zo rustig op hun ouders zaten te wachten. Uiteindelijk raakte Gayle met mijn ouders aan de praat en werden ze vrienden. Een heel belangrijke vriendschap voor mijn moeder. Mijn vader reisde veel en zij zat alleen thuis met twee kleine kinderen, mijn broertje Jan en ik.’
[blendlebutton]

Sindsdien is Eva Jinek 35 jaar niet in Tulsa geweest. Tot onlangs. De aanleiding: een zesdelige serie over haar geboorteland dat in de weken voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen wordt uitgezonden. De roots van Jinek zijn van dichtbij bekeken. Het zorgt ervoor dat haar vader Eva een mail stuurt met informatie wat hij er exact voor werk deed. ‘Eens kijken. Hij heeft me dit toevallig in het Engels gemaild.’ Eva worstelt zich door enkele zakelijke zinnen. ‘Nou, succes,’ concludeert ze. ‘Samengevat: hij was bezig met financiering waarbij hij het risico van oliebedrijven afkocht.’ Geen overbodige luxe, want vanaf 1979 vindt de tweede oliecrisis plaats. Niet dat Eva hier concrete herinneringen aan heeft of dat het voor haar voelbaar was aan de keukentafel. ‘Nee, ik was net geboren.’ Overigens een zeer goed gedocumenteerde geboorte, zo zal Eva tijdens de recente opnames ontdekken.

Eva bezoekt Tulsa met een concreet beeld van het oude huis. Eva: ‘Ik had maar één herinnering. Het gangetje. Van mijn ouders naar mijn slaapkamer.’ Maar eerst volgt, na 35 jaar, de hereniging met Gayle. ‘Het was ontroerend om terug te zijn,’ vertelt Eva. ‘Ze zat in de tuin op me te wachten en had allemaal cadeautjes gehaald. Zo zoet.’ De Amerikaanse hartelijkheid zal haar niet hebben verrast. De stad zelf wel. In het Tulsa van olie, gas en luchtvaart kenden de bewoners vroeger wel meer dan fifty shades of grey. Eva: ‘In de VS maken ze altijd grappen over Oklahoma, waar Tulsa in ligt. Die mensen noemen ze ‘okies, en dat is geen compliment. In de jaren 30 van de Dustbowl trokken straatarme hillbillies uit Oklahoma naar het westen. Ik dacht nog altijd dat het een van de saaiste steden was, waar nooit iemand vrijwillig naar toe ging. Maar het is er opeens hip. Er is levendige muziek, kunst en leuke cafés. Een beetje zoals de Westergasfabriek in Amsterdam wordt gebruikt: niet gesloopt, maar vernieuwd. De mensen zeiden: Tulsa is the new Austin.’ Eva’s oude woonhuis staat in het zuiden van Tulsa. Ze omschrijft het als een prachtige groene buurt. Nauwelijks auto’s. Grote bomen waar de huizen omheen zijn gebouwd. Echt Amerikaans dus. Samen met de cameraploeg staat ze uiteindelijk voor haar jeugdwoning. ‘Ik durfde bijna niet aan te bellen, maar deed het uiteindelijk toch,’ zegt Eva. ‘Ik was stiekem opgelucht toen ze niet opendeden. De buurvrouw kwam eraan en vroeg wat we kwamen doen. Het bleek dat ze op het huis paste. We mochten erin. Ze heeft ons rondgeleid. De gang klopte precies zoals ik het herinnerde. Met mijn kamer links aan het einde. Er was een stuk aan het huis gebouwd. Maar het zwembad was er nog.’

Hoe idyllisch het huis in Tulsa ook was, de familie Jinek verhuisde begin jaren 80 met z’n vieren naar Washington DC. Vader Pavel kreeg een baan aangeboden bij de Wereldbank. Het gezin strijkt neer in de buitenwijk Chevy Chase in Maryland. Wederom groen, wederom veel ruimte. Weer een echt Amerikaanse omgeving. Hier zal Eva tot haar elfde wonen. Moeder Radana zit deze periode niet stil. Eva: ‘Mijn vader had in de kelder een soort industriële keuken gemaakt. Hij had allemaal tweedehands spullen aangeschaft. Mijn ouders zijn allebei heel handig. Mijn moeder was in de avond en nacht thuis met catering bezig. Ik wilde nooit slapen, dus ik kreeg het vaak mee. Ze kookte voor acht zaken. Dat bracht ze ’s ochtends rond. Ze maakte luxe lunchsalades. Met aardappel en kip. Die recepten zijn nog steeds familiegeheim.’

Eva komt terecht op de Sheridan School in Washington DC. Een privéschool die jaarlijks maximaal 25 leerlingen toelaat. Eva: ‘Het was een wereld van verschil met public schools. Er zaten niet alleen expatkinderen op. Ik herinner me een Frans en een Egyptisch meisje, maar er waren ook veel Amerikanen. Blank en zwart waren gemixt. Het was er heel warm en hartelijk.’ Ze herinnert zich dat ze in de kleuterjaren al The Lion, The Witch and T he Wardrobe van CS Lewis las. Eva: ‘De liefde voor lezen kreeg ik ook van huis uit, maar hij is zéker met dit boek op deze school begonnen. Op mijn tiende kreeg ik al Ilias en Odyssee van Homerus te lezen. De vraag is of kinderen dat begrijpen, maar zoiets aanreiken hoorde bij de filosofie van de school.’ Voor het tv-programma heeft Jinek haar oude school weer bezocht. Ze was benieuwd naar de leraar Engels waar ze vroeger verliefd op was. Aangekomen vraagt Eva aan de directrice waar de meeste kinderen zijn beland. Eva: ‘Ze zei dat 99,99% de academische kant op was gegaan. Wat ze daarna deden, vond ze niet belangrijk. Op deze school leerde je vooral wat je ging bijdragen aan de maatschappij.’ Het blijkt dat kindergarten er nog hetzelfde uitziet. Nu wél uitgerust met airconditioning. Eva: ‘We zaten in de zomer met lichten uit doodstil te werken. Anders hield je het niet vol in die hitte. Op de muur stond: when speaking in public, stand up straight, look people in the eye, dat soort zaken. Twee dingen werden telkens benadrukt. Allereerst wat je wilde worden. Ten tweede waarin je in excelleert. Alles waar je in uitblonk, kreeg aandacht. Ik schreef altijd verhaaltjes. Meester Palermo zei: wat je ook doet, blijf schrijven. Dat was de leraar Engels, inderdaad. Nee helaas, hij was niet zo knap als ik gehoopt had.’
Vader Pavel is voor de Wereldbank nog steeds met oliezaken bezig. Hij reist veel. Naar Jemen, naar Pakistan, naar het voormalig Joegoslavië. Elke zomer neemt hij zijn gezin mee naar Europa. Eva: ‘Ik besef heel goed dat ik een privileged opvoeding heb gehad. Ik realiseerde me vroeg dat mijn ouders anders dan andere ouders waren, mede omdat we in de zomer naar een ander land gingen. In mijn herinnering was Nederland bij ons bezoek vooral heel koud. Nee, de VS was echt mijn thuis.’ Ook al zat Jinek in de jaren 80 in het machtscentrum van Amerika, politieke keukentafelgesprekken kan ze zich niet bewust herinneren. Eva: ‘Ik herinner me een vaag negatieve connotatie met Ronald Reagan. Als mijn broertje of ik een verhaal aandikten met zelfverzonnen statistieken, zei mijn vader: jullie lijken Reagan wel. Dat zegt genoeg.’

Nog even terug naar Tulsa, enkele dagen voordat Eva Jinek wordt geboren. Eva: ‘Het ligt in de bible belt. Als je in die tijd op zondag moest bevallen, kon je een prik krijgen die alles uitstelde omdat artsen die dag niet wilden werken.’ Moeder Radana Jinek heeft ook zo haar principes. Ze wilde bij de geboorte van haar eerste kind geen ruggenprik. Eva: ‘Dat kwam daar nooit voor. Het lekte schijnbaar uit, want een verslaggever en een fotograaf van de Tulsa World , de beste krant daar, wilden erbij zijn. Ik was een sterrenkijker, ik lag met mijn gezicht naar boven. Tijdens de geboorte ging de fotograaf helemaal uit zijn dak. Hij had nog nooit zoiets meegemaakt. Hij zei: ik heb iets met dat kind. Achteraf gezien ben ik verbaasd dat mijn ouders die journalisten erbij lieten. Ze houden helemaal niet van persaandacht!’

Het lukt de redactie om de fotograaf op te sporen. Na 38 jaar worden J.R. Jones en Eva herenigd. Eva: ‘Hij kwam aanlopen in zijn beste zondagse pak. Hij had vier uur gereden. Toen hij me zag, kwam alles bij hem terug. De geuren. Hoe mensen in het Hillcrest Medical Center met mijn moeder omgingen. Ze zeiden: die vrouw is gek! Zonder ruggenprik! De fotograaf vertelde dat het voor hem was alsof Jezus werd geboren. Daar moest mijn filmploeg uiteraard erg om lachen.’ Bij Eva zelf en de fotograaf stromen de tranen even later. Het blijkt dat het archief van de Tulsa World niet verloren is gegaan. Eva: ‘We zochten op ‘familie Jinek’ en vonden honderden foto’s van mijn ouders en mij. Allemaal rond de geboorte. Ik liep natuurlijk meteen vol. Het artikel erover bleek uiteindelijk maar liefst een paginagrote te zijn.’

De eerste krantenkop haalde Eva Jinek dus al enkele dagen nadat ze op de wereld was. Het is zacht gezegd een voorbode gebleken.

[/blendlebutton]