Hoe ziet het Belgische medialandschap eruit?

De hardnekkigste misvatting over de Vlaamse televisie is misschien wel die over de geboortedatum. Volgens de overlevering zou die liggen op 31 oktober 1953, de dag waarop de eerste tv-uitzending gebeurde in Vlaanderen door wat toen nog het ‘Nationaal Instituut voor de Radio-omroep’ heette. Heel aannemelijk, maar de geboorte van de Vlaamse televisie zoals we die vandaag kennen, viel op 8 april 1987.Die ogenschijnlijk doordeweekse woensdagavond ging op BRT1, de eerste van de enige twee Vlaamse zenders, de Pak de poen show in première, een groots opgezette spel- annex spektakelshow. De verwachtingen waren hooggespannen: met de prijzenpot van een miljoen frank kon je in die tijd nog iets beginnen, en het programma zou bovendien het presentatiedebuut worden van de acterende broers René en Manu Verreth, in die tijd eindeloos populair in Vlaanderen. Dat kon niet foutlopen. Tot het foutliep. De Pak de poen show werd een ramp. Studioapparatuur liet het afweten, spelopdrachten mislukten, quizvragen riepen discussie op – zelfs de aanwezige gerechtsdeurwaarder verloor er z’n geduld bij. Toen Percy Sledge aangekondigd moest worden als muzikale gast, vergat René op de koop toe diens naam: het enige fragment uit de show dat vandaag overleeft op YouTube. Dat de doodnerveuze broers Verreth zich de hele uitzending lang uitputten in een knarsend, hopeloos formeel ambtenaren-Nederlands dat zelfs in 1987 z’n houdbaarheidsdatum al decennia overschreden had, hielp ook niet. Na één uitzending, zo beroerd dat ze tot op vandaag deel uitmaakt van het collectieve geheugen in Vlaanderen, werd de Pak de poen show afgevoerd. Nog geen twee jaar later ging VTM op antenne, de eerste commerciële omroep in Vlaanderen. De hegemonie van de openbare omroep, die tot dan een monopolie had op televisie in Vlaanderen, was voorbij.

De via dolorosa van de Pak de poen show mag dan wel niet de rechtstreekse aanleiding geweest zijn van die omwenteling, van-daag kan ze wel gezien worden als symbolisch: de laatste, onwelriekende ademstoot van een openbare omroep die na jaren alleenheerschappij vergeten was dat ze ooit bedacht werd om bekeken te worden, en dreigde in elkaar te klappen onder zelfgenoegzaamheid en incompetentie. De komst van concurrent VTM veranderde alles als big bang voor de Vlaamse televisie. Vandaag kunnen zes miljoen Vlamingen kiezen uit een tiental eigen zenders, waarvan de meeste terug te brengen zijn tot vertakkingen van de drie grootste: het openbare Eén als koploper, het commerciële VTM als afgetekende tweede, gevolgd door het eveneens commerciële VIER. Ze zijn concurrenten, maar de oorlog van de jaren negentig is voorbij. Nu heerst ‘Pax media’, een door en door Vlaams principe: een langdurige vrede, zij het dan soms gewapend.

Lees meer in VARAgids 28-29 vanaf pagina 18.