Historische voeding

Of hij Diederik van Vleuten al eens eerder heeft ontmoet, vragen we na afloop aan Maarten van Rossem. ‘Nee', antwoordt de voormalig hoogleraar, zich nestelend op de achterbank van de taxi terug naar huis. ‘Maar het is een makkelijke prater.’ Een veelzeggend compliment.

Van Rossem, het orakel uit Utrecht, geldt tenslotte als een man die goed van de tongriem gesneden is en in vele media zijn mening geeft over welhaast ieder onderwerp, dat niet noodzakelijkerwijs aan het verleden hoeft te raken. Met Van Vleuten was dat vanmiddag wel het geval. Een uur en drie kwartier lang hebben de twee geschiedenisliefhebbers moeiteloos gekeuveld over de meest uiteenlopende historische thema’s. Zoals, in de eerste vijf minuten alleen al: de Muur van Hadrianus, Schokland, het schip van Zwammerdam, het Romeinse fort bij Voorburg, de Hongerwinter, een schipbreuk voor de kust van Somalië, de brieven van opa (Van Rossem), de brieven van betovergrootmoeder (Van Vleuten), een eenmalig bezoek aan een psychiater waar de Tweede Wereldoorlog aan bod kwam en operatie Market Garden. En dan hebben we het alleen nog maar over het gespreksdeel dat op onze dictafoon staat.

De twee bleken ruim voor de afgesproken tijd aanwezig en waren vast aan het converseren geslagen. We hoefden alleen maar aan te schuiven en op de knop te drukken, zogezegd. Daarna is moedig geprobeerd om bij te sturen in de woordenstroom, waarin de grootste golven van Van Rossem kwamen en Van Vleuten dapper doorpeddelde en het hoofd boven water hield.

‘Het is toch merkwaardig hoezeer nagebouwde Romeinse forten de cultuur van het land weerspiegelen dat ze gemaakt heeft’, stelt Van Rossem, door de ramen turend. ‘Ben je weleens in dat exemplaar geweest net boven Wiesbaden?’ Van Vleuten schudt zijn hoofd. ‘Je zult je erover verbazen hoe Duits dat er uitziet’, vervolgt Van Rossem. ‘En hier? Wat kale kantelen, een paar goedkope torens. Het mag allemaal niks kosten.’ We zitten in het café van Castellum Hoge Woerd in Utrecht, een ‘moderne interpretatie van een Romeins fort’, zoals de website het omschrijft. Het is een sober, maar groot opgezet complex in Vinexwijk Leidsche Rijn, aangelegd op de plek waar bijna tweeduizend jaar geleden een echt fort stond op de grens van het Romeinse Rijk, de limes. Het Nederlandse en een Duits deel van deze noordgrens geldt sinds vorig jaar als UNESCO-Wereld- erfgoed. Inhoudelijk een prima plek dus voor een ontmoeting tussen Van Rossem (78), de historicus en voormalig hoogleraar aan de Universiteit Utrecht, en Van Vleuten (60), de theatermaker die sinds 2010 zijn voorstellingen bouwt rond geschiedkundige verhalen, vaak rechtstreeks afkomstig uit het familiearchief.

Gezien hun drukke agenda’s is het ook logistiek een geschikte locatie. Van Vleuten treedt vanavond op in het naastgelegen Nieuwegein met zijn show Moedig voorwaarts (over de oorlogsherinneringen van zijn moeder) en Van Rossem wil niet te ver buiten zijn woonplaats Utrecht reizen, omdat hij in Vught nog op de planken moet met een theatercollege. Op een paar meter afstand van onze tafel staat het topstuk van het Castellum. Het is een opgedolven Romeins rivierschip, rond het jaar 190 ten onder gegaan in een kronkelige zijtak van de Rijn. Van Rossem en Van Vleuten zullen er na het interview een rondje omheen lopen met de fotografe, op zoek naar een geschikte poseerplek. Maar zo ver is het nog niet.

Aanleiding van het gesprek is de televisieweek. Van Rossem (78) kunnen we zien – nee, nu eens niet als De slimste mens-jurylid
– in het achtste seizoen van Hier zijn de Van Rossems, waarin hij Heerlen bezoekt met zus Sis en broer Vincent. Van Vleuten (60) vertelt in Andere tijden special het verhaal van de honderdduizenden Joden die in de jaren 30 nazi-Duitsland ontvluchtten, maar vergeefs op de deur bonkten in de rest van de wereld.

Beide mannen staan erom bekend dat ze, ieder op zijn eigen manier, geschied- kundige onderwerpen begrijpelijk kunnen maken voor een groot publiek. Hoe doen ze dat? Staan ze daarbij stil? Welke media lenen zich er het beste voor? Van Vleuten vestigde zijn reputatie met Daar werd wat groots verricht (2010), het bejubelde solo programma over het leven van zijn oudoom Jan in Nederlands- Indië. De mengeling van theater, geschiedenis en humor werd door de media tot ‘stand-up history’ bestempeld. ‘Ik heb mijn vorm gevonden’, zei Van Vleuten erover.

Lees meer in VARAgids 18 vanaf bladzijde 18.