Hidden Figures: als vrouw bij de NASA

De geschiedenis van het Amerikaanse ruimtevaartinstituut NASA zit vol heldhaftige verhalen over mannen die zich met doodsverachting de lucht in lieten schieten, rondjes draaiden om de aarde en eerste stappen op de maan zetten. Mannen als John Glenn en Neil Armstrong, wier namen in het collectief geheugen zijn gegrift. But behind these great men, there were great women. ‘Haal het meisje, laat haar de cijfers checken,’ schijnt Glenn gezegd te hebben, luttele minuten voordat hij de ruimte in zou gaan om zijn banen om de aarde te maken. ‘Als zij zegt dat het goed is, dan ga ik.’

Het meisje was de toen 44-jarige ­Katherine Johnson, een van de Afrikaans-Amerikaanse wiskundigen die bekend stonden als de ‘computers in rokjes’ die werkten voor het Apollo Ruimteprogramma. Samen met een groep zwarte vrouwen was ze weggestopt op een eigen afdeling, in een afgelegen vleugel van het instituut, met een eigen toegangspoort en eigen toiletten. Met het wiskundig talent van Johnson (gespeeld door Taraji P. Henderson) hadden we al in de eerste scènes kennisgemaakt, als ze als jong meisje voor het schoolbord van een zwarte klas staat en boven haar brilletje uitkijkend een wiskundig probleem oplost dat ver boven de pet van haar medeleerlingen en de meester gaat. Een paar scènes later zien we haar weer, inmiddels volwassen, als ze samen met haar collega-vriendinnen Dorothy Vaughan (Octavia Spencer) en Mary Jackson (Janelle Monáe), aan de kant van de weg staat met autopech. Een blanke agent komt met gierende sirenes aanstormen en laat zijn witte dominantie zien, waarop de toon is gezet: dit is Amerika begin jaren 60, als de burgerrechten­beweging nog niet de successen heeft die het later dat decennium zal boeken. Amerika is in die tijd de gesegregeerde maatschappij waar Rosa Parks nog maar een paar jaar eerder werd gearresteerd omdat ze ging zitten (en weigerde op te staan) in het voor blanken gereserveerde gedeelte van een bus. Het ruimtevaartinstituut NASA mocht dan als progressief gelden, ook hier was de rassenscheiding loud & clear, zoals uit de film blijkt.
Hidden Figures is gebaseerd op het vorig jaar verschenen fascinerende boek van Margot Lee Shetterly. Als dochter van een (zwarte) ingenieur bij NASA had ze in 2010 van haar vader over Afro-Amerikaanse mannen en vrouwen daar gehoord – en was op onderzoek uitgegaan. Zo kwam ze terecht bij Katherine Johnson, Dorothy Vaughan en Mary Jackson, inmiddels alle drie ver in de 90 maar nog steeds heel actief. Ze tekende hun levensverhaal op in het zeer lezenswaardige gelijknamige boek dat vorig jaar in TIME’s Nonfictie Top-10 terecht kwam. Goed aan het boek is dat het zo nauwgezet beschrijft hoe het was om als zwarte vrouw werkzaam te zijn op een door witte mannen bestierd prestigieus instituut. Meer dan in de film gaat het boek uitgebreid in op hun privé-levens.

De film, die enigszins de sfeer heeft van The Help (2011) en Selma (2014), waarin het ook gaat om de emancipatiegeschiedenis van de Afro-Amerikaanse bevolking en die duidelijk zijn gericht op het bereiken van een zo groot mogelijk publiek, heeft uiteraard niet de detaillering van het boek en is meer recht-toe-recht-aan verteld. Neem het bijna onmenselijke verhaal van de wc’s. Katherine Johnson, die als eerste promotie kreeg en kwam te werken in het zenuwcentrum van NASA moest ruim drie kwartier lopen om naar het voor kleurlingen bedoeld toilet te gaan. In de film is het een enigszins potsierlijke running gag geworden: daar gaat ze weer, met stapels papieren onder de arm, met dichtgeknepen billen, haar witte pumps verliezend op weg naar de wc, terwijl op de soundtrack ‘Runnin’’ van Pharrell Williams klinkt.

Ondanks dit soort scènes lukt het de film je voor je in te nemen. Omdat het verhaal zo verrassend is en door het spel van de drie hoofdrolspelers, waarbij met name Octavia Spencer eruit springt. Zij speelt ­Vaughan – de vrouw met vooruitziende blik: op het moment dat ze IBM-computers het gebouw binnen ziet komen, weet ze dat zij – en haar team – meekunnen in de vaart der volkeren: ze moet leren programmeren. Met behulp van een (gestolen) boek uit de bibliotheek (kleurlingen mochten dat soort boeken niet lezen) leert ze zichzelf FORTRAN en is ze de eerste bij NASA die de computer kan bedienen. Spencer speelt haar rol met een natuurlijk allure, een vrouw waar je letterlijk en figuurlijk niet omheen kunt. Ook soul en R&B-zangeres Janelle Monaé, die onlangs al te zien was in Moonlight, is goed als de koppige Mary Jackson. Een mooie toegift is dat aan het einde van de film foto’s zijn te zien van de drie vrouwen waarop Hidden Figures is gebaseerd. Wat een intrigerend leven hebben deze éminence grisees (in de goede zin van het woord dan) gehad!