Het nieuwe linkse verhaal

Van een strijdbare Joop den Uyl met meer dan vijftig zetels tot een teleurgestelde Lilianne Ploumen met nog maar negen zetels. Door de erbarmelijke score van linkse partijen en met name de PvdA in een tijd dat het thema gelijke kansen urgenter is dan ooit, vroeg Johan Fretz (36) zich af: hoe heeft het zover kunnen komen? Wie of wat is verantwoordelijk voor de teloorgang van de linkse idealen uit zijn jeugd? Samen met filmmaker Juul Op den Kamp (30) maakte hij de persoonlijke documentaire What’s left. Daarin vraagt hij niet alleen voormalige PvdA kopstukken Wouter Bos, Diederik Samsom en Job Cohen naar hun rol, ook zijn eens politiek bevlogen vader Jan komt aan het woord: ‘Ik stem niet meer.’ De Haagse en partijontwikkelingen zijn gekoppeld aan beelden van andere gebeurtenissen uit diezelfde tijd: Fretz spaart Flippo’s op het moment dat Paars aan de macht is en we zien Arjen Robben tijdens het WK in Zuid-Afrika missen op het moment dat Rutte 1 regeert. De documentaire waaraan een jaar is gewerkt is snel, toegankelijk en actueel en bevat door de droge voice over van Fretz ook nog humor.

Fretz: ‘We hebben ons met name op de PvdA gericht omdat dit de grootste linkse partij was die daadwerkelijk in het kabinet zat en macht had. Ik deel mijn Paroolcolumns op Instagram, veel jonge mensen rond de 35 jaar lezen die stukken. En bij hen zie ik een enorme opleving van idealisme, van links activisme. Zij hebben vaak geen idee hoe het zover heeft kunnen komen met de sociaaldemocratie. Het is populair om te zeggen dat het neoliberaal denken is doorgeschoten door de VVD. Maar linkse politici hebben ook een bijdrage aan de afbraak geleverd. Het leek me te gek om daarover een film te maken op een zinderende, snelle manier. Zoals Michael Moore’s Fahrenheit 9/11, die ik als jongen van vijftien zag.’

Op den Kamp: ‘We vroegen ons af hoe we dat betoog visueel konden maken. Toen dachten we: het moet een popcorn movie over politiek worden. Een film waarin we politieke sleutelmo-menten uit het archief, soms heel oubollige, samen met popcultuur referenties op een snelle manier zouden tonen. Door het gebruik van beelden van voetbalduels en hypes trekken we kijkers nu in die bepaalde periode, laten we ze een tijdreis maken.’

Fretz: ‘We hebben er bewust voor gekozen om het persoonlijk te maken. Ik kan wel hoog in de boom zitten en analyseren: zo en zo is het misgegaan. Maar dan had What’s left ook door twee vijftigers met een heel zwaar journalistieke achtergrond gemaakt kunnen worden. Nu laten we beelden zien van de kleine Johan die met zijn vader voor de televisie zit, samen kijken ze naar de gebeurtenissen op het wereldtoneel. Op die manier is het een tijds- en een generationeel document. De ontwikkeling van de politiek door de blik van de opgroeiende millennial.’

Op den Kamp: ‘Zo proberen we kijkers ook te laten ervaren hoeveel invloed politiek soms op een mensenleven heeft zonder dat je het zelf in de gaten hebt.’

Lees verder in VARAgids 38 vanaf bladzijde 18.