Hello Dolly

Hoe verdeeld Amerika ook is, iedereen houdt van Dolly Parton. In Dolly for president reizen Ilse DeLange en Frank Evenblij naar Amerika, naar Tennessee, de staat waar Dolly Parton opgroeide, om er zelf te zien dat de invloed van Dolly Parton nog veel verder reikt dan ze gedacht hadden. Het is ook een muzikale reis natuurlijk, vol ‘Jolene’ en ‘9 to 5’ en ‘I will always love you’ en andere Dolly-songs. Acht invloedrijke nummers van Dolly Parton, volgens Ilse en Frank, bekend en minder bekend.

My mountains, my home, 2009

These are my mountains, my valleys

These are my rivers flowin’ like a song

These are my people, my memories

These are my mountains, this is my home

Ilse DeLange: ‘Dolly Parton is altijd een grote inspiratiebron voor mij geweest. En een tijdje geleden ontmoette ik Jan Slagter, die erg van country houdt, en hij vroeg, ‘wil jij geen programma over Dolly…’, hij had de naam nog niet uitgesproken, of ik zei al ja. En zo gingen Frank en ik als twee dikke vrienden op stap om van alles over Dolly te ontdekken.’

Frank Evenblij: ‘De ster van Dolly Parton is voor mij erg gerezen dankzij Ilse. En ik hou ontiegelijk van Amerika. We reden door de Smoky Mountains, waar Dolly is opgegroeid. Op een gegeven moment stoppen we ergens, met uitzicht op die machtige bergtoppen, en dan begint Ilse, in de stilte, fenomenaal My mountains, my home te zingen. En dat krijgt daar zo’n lading, je ziet de grootsheid en oneindigheid van dat landschap en hoe dat Dolly Parton gevormd moet hebben.’

Ilse: ‘Mensen kennen dit nummer misschien nog niet. Dolly heeft vaak over haar jeugd in de Smoky Mountains gezongen, eerlijk, maar ook trots, ze plaatst haar geboortegrond op een voetstuk. De liefde voor waar je vandaan komt, friends and neighbors, and you know ’em all by name, ik denk dan meteen aan mijn Twente, waar mensen elkaar nog kennen, er voor elkaar zijn. De nuchterheid, het harde werken, hier kom ik vandaan, dit zijn mijn mensen. Als ik My mountains, my home zing, voel ik die connectie met Twente.’

My Tennessee mountain home, 1973

In my Tennessee mountain home

Life is as peaceful as a baby’s sigh

In my Tennessee mountain home

Crickets sing in the fields nearby

Ilse: ‘My Tennessee mountain home, nog een prachtige countrysong over Dolly’s jeugd. We zijn op zoek gegaan naar het houten huisje, waar het gezin met twaalf -kinderen woonde en dat op de cover van haar gelijknamige lp staat, uit 1973.’

Frank: ‘Het huisje is nagebouwd in Dolly Partons pretpark Dollywood, het was eigenlijk niet meer dan één kamer.’

Ilse: ‘Het nummer is muzikaal prachtig, maar ook zo’n zin als, life is as peaceful as a baby’s sigh, zo mooi. Als ik Dolly’s My Tennessee mountain home zing, hoor je wel hoe sterk ik door haar beïnvloed ben, het krulletje op mijn stem is er inmiddels als het ware ingekerfd. Zij zit alleen wat hoger, ik heb een wat diepere, lagere stem.’

Frank: ‘In de bergen besefte ik pas hoe groot de stap is die Dolly Parton gemaakt heeft, van dat meisje in die houten hut naar een wereldster, wat een talent en ambitie.’

Ilse: ‘Op de dag van de diploma-uitreiking van haar highschool, stapte ze meteen in de auto naar Nashville, waar haar carrière begon.’

Frank: ‘Maar dat geldt net zo goed voor jou, Ilse, jij ging op je 20ste naar Nashville om er je debuutalbum World of hurt op te nemen. Van Twente naar Nashville, ook een grote stap.’

Ilse: ‘Ik herken wel, hoe graag je iets wil en dat je daarvoor soms een superenge, grote stap moet zetten.’

Daddy’s working boots, 1973

As long as I remember, I remember daddy workin’

Working on the job or either on the farm

Trying to provide for the family that he loves

And daddy’s working boots have taken many steps for us

Ilse: ‘Een ode aan haar vader.’

Frank: ‘In het stadje waar ze vlakbij woonde, Sevierville, staat een standbeeld van Dolly Parton. Een oud klasgenoot van haar vertelde ons dat Dolly’s vader, toen hij nog leefde, van tijd tot tijd met een emmertje sop dat standbeeld schoon kwam maken.’

Ilse: ‘Ontroerend.’

Frank: ‘We zaten later bij het kampvuur te praten over Dolly’s vader en onze eigen vaders en hoeveel ze voor ons hebben betekend, toen Ilse haar gitaar pakte en Daddy’s working boots begon te zingen, voor mij onbekend, maar het raakte me meteen.’

Ilse: ‘Dolly bedankt haar vader, voor het harde werken voor dat gezin, en dat ze door hem haar vleugels heeft kunnen uitslaan. Dolly Parton praat echt met je in liedjes, dat hoor je in dit nummer zo goed. Ze weet de emotie altijd ongelooflijk goed over te dragen, is een enorm begaafde zangeres en songwriter.’

Frank: ‘We waren nog verrast, hoeveel ze weggeeft. Miljoenen heeft ze gedoneerd aan mensen in Sevierville die hun huis waren kwijtgeraakt door bosbranden. En Dollywood natuurlijk, waar veel mensen werken, iedereen daar leeft uit de ruif van Dolly Parton.’

Ilse: ‘Ja, zeggen mensen dan, maar ze verdient ook veel aan Dollywood. Maar ze hoéft het niet te doen hè, al dat geld weggeven, ze kan het ook in de tuk houden, zoals wij in Twente zeggen, maar ze doet het toch maar.’

Coat of many colors, 1971

My coat of many colors that my mama made for me

Made only from rags but I wore it so proudly

Although we had no money I was rich as I could be

In my coat of many colors my mama made for me

Frank: ‘Coat of many colors is weer zo’n lief nummer van Dolly Parton over de liefde voor haar ouders en familie. Hier is haar moeder aan de beurt, die van allemaal gekregen stukjes stof een jas naaide voor Dolly, omdat er geen geld was voor een winterjas. En dat ze dan zingt, je kunt zeggen wat je wilt en me hard uitlachen, maar ik ben blij met die jas. Sterk én ontroerend lied. Er zit zoveel in.’

Ilse: ‘Dolly Parton vertelt altijd heel letterlijk in haar songs hoe het was, ze draait er niet omheen, there’s no way around it. Sommige songwriters doen dat, Hank Williams heeft het ook. Zelf zit ik soms te twijfelen als ik een nummer aan het schrijven ben, moet ik gewoon vertellen hoe het is, of een metafoor gebruiken of het allemaal veel poëtischer inkleden…’

Frank: ‘Wat heel mooi kan zijn…’

Ilse: ‘Ja natuurlijk. Maar wat Dolly kan vind ik knap, ze verhult niets. En zo’n beeld dat ze dan schetst is wel weer krachtig, van deze kleurige jas van vodden, of van haar vaders modderige laarzen bij de deur.’

Frank: ‘We hebben haar nichtje gesproken, Danielle Parton, die is opgeleid als piloot, maar nu een whiskydistilleerderij heeft. En zij heeft de oude naaimachine van haar oma gekregen, waar die coat of many colors ooit op gemaakt is.’

I will always love you, 1974

I hope life treats you kind

And I hope you have all you’ve dreamed of

And I wish to you joy and happiness

But above all this, I wish you love

Frank: ‘Nu komen we bij de klassiekers. En dit is voor mij de allermooiste Dolly-song. Ik vind I will always love you qua tekst toepasbaar op elke vorm van liefde.’

Ilse: ‘Dit vind ik ook een van de allermooiste nummers. Whitney Houston zong het geweldig, maar het origineel is en blijft van Dolly. Als ik het haar hoor zingen, dat gaat door merg en been. En dan de tekst; iemand op zo’n liefdevolle en positieve manier vaarwelzeggen, bijzonder. Dolly Parton schreef I will always love you toen ze afscheid nam van haar mentor countryzanger Porter Wagoner, die haar naar zijn tv-show had gehaald als vaste zangeres. Ze had nog jaren met hem dezelfde liedjes in die show kunnen zingen, maar koos er toch voor om haar eigen weg te gaan. Ik zie wel raakvlakken. Hoe doe je dat met de mensen die je op weg helpen? Je voelt loyaliteit en vriendschap, maar soms is het toch tijd om los te laten.’

Islands in the stream, 1983,
(met Kenny Rogers)

Islands in the stream

That is what we are

No one in between

How can we be wrong?

Ilse: ‘Nog een klassieker. Gewoon een goed liedje, met een goed arrangement. De harmonie tussen de stemmen van Dolly en Kenny vind ik mooi.’

Frank: ‘Dit kun je niet anders dan meezingen. En het doet iets met je lijf. Ik ben geen danser, maar als ik genoeg op heb, begin ik vanzelf te dansen op Islands in the stream.’

Ilse: ‘Dolly heeft vaker repertoire van anderen gezongen. Islands in the stream is van de gebroeders Gibb, dat hoor je. Ze is in haar carrière ook vaak een ander pad ingeslagen, ging van country meer de popkant op. En als je dat doet, verlies je fans, dat wordt je niet in dank afgenomen, maar ze deed het toch. En nu spreekt ze bijvoorbeeld weer een veel jongere doelgroep aan door met haar petekind Miley Cyrus te zingen, en met Post Malone.’

9 to 5, 1980

Workin’ 9 to 5, what a way to make a livin’

Barely getting’ by, it’s all takin’ and no givin’

They just use your mind and they never give you credit

It’s enough to drive you crazy if you let it

Frank: ‘9 to 5 is belangrijk geweest voor de rol van de vrouw in de muziekindustrie. Dolly had gezegd dat ze alleen met de film 9 to 5 mee wilde doen, als ze de titelsong mocht schrijven. Ze dwong echt haar invloed af.’

Ilse: ‘De film gaat ook over -vrouwen die te weinig credit voor hun werk krijgen.’

Frank: ‘En het nummer is natuurlijk een gigantische hit geworden.’

Ilse: ‘Je weet nooit helemaal waarom iets een enorme hit wordt, maar Dolly Parton is een exceptioneel talent. En, dat weet niet iedereen, ze is ook supermuzikaal en een ongelooflijk goeie muzikante. Dat ritme in 9 to 5 is volgens mij ontstaan uit de film, uit het ritmisch typen op een typemachine met die lange nagels. En wat een pakkend ritme, Dolly groovet. Maar ik vraag me altijd af, hoe ze dat doet, gitaar spelen met die nagels.’

Frank: ‘En die looks van haar, hoe werkt dat? Aan de ene kant die bijna stereotype supervrouwelijkheid, aan de andere kant feministisch. Dolly Parton is een levende contradictie.’

Ilse: ‘Misschien was dat haar manier om veel voor elkaar te krijgen. Ze drijft er in elk geval zelf altijd de spot mee, met die looks. Dat is zo leuk aan haar, de zelfspot, grappen maken, zichzelf niet boven anderen stellen, heel gewoon blijven.’

Frank: ‘Zij is wel buitengewoon gewoon dan.’

Jolene, 1974

Your beauty is beyond compare

With flaming locks of auburn hair

With ivory skin and eyes of emerald green

Your smile is like a breath of spring

Frank: ‘En last but not least, Jolene natuurlijk. Als ik het gitaarloopje al hoor, geweldig’

Ilse: ‘Ja, het gitaarloopje en dat je op zo’n liefdevolle manier iemand toezingt die je man dreigt af te pakken. Zo van, ik snap dat je het makkelijk kan, en je bent heel knap, maar zou je hem alsjeblieft, alsjeblieft met rust willen laten? Niet vloeken, niet tieren…’

Frank: ‘Niet woedend of -sarcastisch…’

Ilse: ‘Maar het elegant aan iemand vragen.’

Frank: ‘We hebben deze elke dag in de auto gedraaid in Amerika. Jolene kan ik wel elke dag horen. En, dat is leuk, Ilse zingt Jolene in Tennessee op de radio, mét Gary Davis, de banjospeler die vaak met Dolly Parton heeft opgetreden.’

Ilse: ‘Kippenvel, toen hij dat herkenbare begin inzette. Ik moest mezelf af en toe even knijpen, dat ik daar in Dolly’s Smoky Mountains gewoon Jolene stond te zingen: Your voice is soft like summer rain. And I cannot compete with you, Jolene.’ 

Lees verder in VARAgids 40, vanaf dinsdag 1 oktober in de winkel, op de mat en in de app (alleen voor VARAgids-abonnees). Word ook abonnee!