Happy Jail S01: het verhaal achter de 'dansende gevangenen'

In de vijfdelige documentaire wordt de kijker meegenomen in het Cebu Provinciale Detentie en Rehabilitatie Centrum (CPDRC) op de Filipijnen. De gevangenis werd in 2007 bekend door de viral video op YouTube waarin de gevangenen dansten op Michael Jacksons Thriller. Tot 2017 traden de ‘dansende gevangenen’ maandelijks op voor bezoekers, inclusief voor Paus Francis.

In de overbevolkte gevangenis (ruim 3000 mensen verdeeld over 119 cellen) zitten vooral mensen die in voorarrest zitten. Zij wachten op hun dag in de rechtszaal. Ook zijn er veroordeelden die wachten tot zij overgeplaatst worden – sommige zitten er al langer dan hun straf is. De dagelijkse realiteit van de gevangenen wordt pijnlijk duidelijk wanneer beelden rondom de cellen te zien zijn. Een van de gevangenen die wordt geïnterviewd is Marlon. Hij wacht al drie jaar op zijn voorgeleiding. Wanneer het eindelijk zo ver is blijkt dat hij weer drie jaar moet wachten, omdat de advocaat van een van zijn medegevangenen die ook wordt voorgeleid niet aanwezig is.

Dans wordt in de gevangenis ingezet als rehabilitatie, maar is voor de gevangenen een manier van overleven. ‘Als ik dans, vergeet ik even al mijn problemen’. Die vrolijke danspasjes en het gevoel van broederschap die in de video’s te zien zijn, is niet hoe het er altijd aan toegaat in het CPDRC. In de eerste drie afleveringen zien we hoe gevangenisadviseur Marco Toral, tevens ex-gedetineerde, zijn gezag over de gevangenispopulatie heeft neergezet. Doordat hij ook in dezelfde gevangenis heeft vastgezeten weet hij hoe het is. Hij is een van hén en zijn CB45-tatoeage helpt hem om respect te krijgen – of af te dwingen. ‘Meneer Marco is de hoop van hun allemaal’, aldus een beveiliger. Maar niet iedereen is zo blij met de controversiële manier van Toral.

Hij heeft bijvoorbeeld de 'dalaw' geïntroduceerd, waarbij bezoekers een of meerdere nachten mogen blijven slapen en waardoor ‘families weer families kunnen zijn’. Ook laat hij mobiele telefoons toe, omdat hij het belangrijk vindt dat de gevangenen in contact kunnen blijven met hun familie en naasten.

De makers van Happy Jail filmden op het goede moment in het politieke klimaat van het land, om een intrigerend verhaal neer te zetten over de gevangenis. Er zijn zelfs wat onverwachte plottwisten.

Sinds de ‘war on drugs’, die de Filipijnse president Rodrigo Duterte in 2016 heeft afgekondigd, worden mensen die drugs gebruiken en dealen neergezet als uitschot. Er zijn al ruim 12.000 volwassenen en kinderen vermoord, waarvan een deel door de nationale politie. ‘Als jij mijn land verwoest, dan dood ik je'. Happy Jail geeft een stem en een gezicht aan de mensen op wie Duterte jacht maakt, door hen op een menselijke manier te portretteren. En laat hiermee tegelijkertijd zien hoe het Filipijnse rechtssysteem tekortschiet.

Er zijn scènes waarin de emoties hoog oplopen en momenten waarbij je niet naar het beeld wilt kijken. Dit, in combinatie met interviews met gevangenen, mensen van de gevangenis, de lokale overheid, en een soort 'vragenuurtje', maakt dat Happy Jail erin slaagt om de dynamiek en complexiteit van het CPDRC (en het Filipijnse rechtssysteem) bloot te leggen.