Gooijer ziet: Mens en Ruimte

De vraag ‘waarom zijn we er?’ is verfrissend gewichtig, zo in het holst van de sportzomer. De eeuwig jeugdige Professor Brian Cox stelt hem eind van deze middag in Focus , de reeks wetenschapsdocumentaires op NPO 2. Cox is het sympathieke boegbeeld van de BBC dat complexe natuurkundige zaken (min of meer) begrijpelijk weet te houden. Zoals de vraag waarom wij er in hemelsnaam zijn. Of juist niet in hemelsnaam; Cox houdt God erbuiten in deze reeks, die Mens en Ruimte heet.

Dat we bestaan, lijkt absurd onwaarschijnlijk. Niet zozeer dat een individuele mens bestaat – hoewel het ook al duizelingwekkend toevallig is dat je grootouders elkaar nét tegen het lijf liepen op dat ene feestje in 1925. Het is pas echt onwaarschijnlijk dat de mensheid en het leven op aarde überhaupt bestaan. Cox herinnert ons er fijntjes aan dat het best had gekund dat de meteoriet die het einde der dino’s veroorzaakte, vele miljoenen jaren vóór die inslag een minuscuul tikje opzij had gekregen door een botsing met een stukje ruimtepuin. En dat die kleine koerswijziging in de loop van die miljoenen jaren zoveel had gescheeld dat de meteoriet de aarde net had gemist. Dan hadden de zoogdieren het misschien niet gered en was de aarde nog steeds een door draken bevolkte planeet.

Maar ook als je verder teruggaat, tot aan de Big Bang, zijn de toevalligheden die nodig waren voor het ontstaan van menselijk leven enorm. Als een aantal fundamentele natuurkundige constanten een fractie anders waren geweest, hadden sterren en planeten niet bestaan en was het hele feest niet doorgegaan. Zou er dan toch een God zijn? Cox legt geduldig uit dat het allemaal slechts schijnbaar toeval is, het komt allemaal door de inflatie van de ruimtetijd vlak voor de Big Bang en er bestaat (mogelijk) een oneindig aantal universa waarin alles totaal anders is. Dus zo uniek is het onze niet en het is juist niet toevallig maar onvermijdelijk dat wij ons juist in dit universum staan te verbazen over het bestaan ervan. Of woorden van gelijke strekking…

Ook al raak je soms de draad kwijt, Mens en Ruimte is hypnotiserende tv. Zie dit geweldige fragment uit de serie. Je begrijpt meteen waarom ze zo van Cox houden bij de BBC.