Goed fout

Sociale media blokkeren steeds vaker fake news-berichten, of doen sommige gebruikers in de ban. Waar ligt de grens van vrijheid van meningsuiting?

Journalisten zijn – uitzonderingen daargelaten– gewoon tuig van de richel’, tweet PVVleider Geert Wilders begin juni. De tweet komt een dag nadat bekend wordt dat acht op de tien Nederlandse journalisten weleens te maken krijgen met bedreiging of intimidatie. Een aantal dat fors hoger ligt dan tijdens het vorige onderzoek in 2017, toen (nog maar) zes op de
tien dit meemaakten. De journalistiek neemt het niet lichtvoetig op. Hoofdredacteuren noemen zijn uitspraak ‘kwalijk’ en journalistenvakbond NVJ wil met Wilders in gesprek. ‘Journalisten zwartmaken is de rechtsstaat zwartmaken,’ reageert NVJsecretaris Thomas Bruning op de tweet.

‘Wilders mag dat zeggen, al is dat wel heel erg gevaarlijk,’ zegt politiek commentator Peter Kee. ‘Het is daarbij ook wel noodzakelijk om door te hebben waarom hij dit doet, namelijk als afleidingsmanoeuvre voor het tumult rondom PVV-kamerlid Dion Graus. Het is gewoon een truc, een gevaarlijke truc, omdat een deel van het volk echt gelooft in dat soort theorie n. Daar moeten we scherp op zijn.’

De afgelopen jaren hebben we gezien hoe een opstapeling van soortgelijke uitingen in de Verenigde Staten heeft geleid tot de
verbanning van voormalig president Donald Trump van alle sociale kanalen. Twitter, Facebook, Instagram, Snapchat en tal van andere platforms zijn het destijds unaniem eens over het feit dat Trump de grens is gepasseerd. Gelijktijdig rijzen er vragen over of deze verbanning gerechtvaardigd is en of deze commerciële bedrijven voor een maatschappij zouden mogen bepalen wat goed en fout is.

‘Er zijn allerlei legitieme redenen om de vrijheid van meningsuiting in te perken’, vindt techjournalist Alexander Kl pping
in de podcast Podcast over media. ‘En er zijn allerlei niveaus van verantwoordelijkheid waarop dat uitgevoerd kan worden. Maar dit is nieuw in de zin dat het zo breed is, alsof ze met z’n allen in een groepsapp zitten en samen besloten: nu is het klaar. (…) maar het is natuurlijk best een ingewikkelde glijdende schaal.’ Een moeilijke afweging. Kee: ‘Iedereen loopt aan tegen de vraag wat de grens van vrijheid van meningsuiting is. Die verantwoordelijkheid is groot, omdat de democratie erdoor in gevaar komt.’

Lees verder in VARAgids 26 vanaf bladzijde 18.