Familie gezocht

Emotionele (familie)herenigingen, moeizame zoektochten, persoonlijke verhalen. Na ruim drie decennia blijkt Spoorloos nog altijd ongekend populair. Niet alleen trekt de tv-klassieker elke uitzending ruim een miljoen kijkers, er komen jaarlijks duizend aanmeldingen binnen van mensen die hulp vragen bij hun speurtocht naar uit het oog verloren bloedverwanten. Jetske van den Elsen (50) presenteert nu vijf jaar Spoorloos en staat vooral de zoeker bij. Zo kon zij het afgelopen seizoen onder meer na complex DNA-onderzoek de 80-jarige Neeltje het onverwachte nieuws brengen dat de 82-jarige Corry uit Rotterdam haar volle zus is. De twee vierden hun eerste ontmoeting als een geboorte: met tranen en beschuit met muisjes. Hun commentaar: ‘Wat hebben we een hoop gemist aan elkaar. ’Van den Elsen maakt deel uit van het tienkoppige Spoorloos team dat verder bestaat uit vier redacteuren, vier verslaggevers, een driekoppige productie, een eindredacteur en de man op locatie, Derk Bolt. Daarnaast is er nog een wereldwijd netwerk aan correspondenten dat de redactie bijstaat door zijn contacten met lokale autoriteiten, media, adoptiebureaus en weeshuizen. Niet overal kan worden gezocht. Zo zijn India, Sri Lanka, Libanon, Bangladesh, Haïti, Ethiopië, Venezuela en Indonesië uitgesloten als werkgebied. Er is nauwelijks of geen medewerking van overheden en andere organisaties en dat in combinatie met een administratieve chaos maakt dat het oplossen van zaken bijna onmogelijk is. ‘Dan is het zoeken naar een speld in een hooiberg.’ Op de vraag wat een geslaagde hereniging kost, komt geen eenduidig antwoord namens de makers. Zaken zijn volledig verschillend van elkaar en daarom is het moeilijk bedragen te noemen.

Wanneer beginnen jullie met een nieuw seizoen en hoe gaat dat? Spoorloos bestaat al 32 jaar en daardoor hebben we lang van tevoren een soort van zekerheid dat er een nieuwe reeks wordt besteld. Hierdoor kunnen we vooruit werken. Er staan nu acht nieuwe afleveringen op stapel en het is natuurlijk niet zo dat de redactie daar twee maanden van tevoren aan begint. Sterker: research is ongelofelijk tijdrovend. Wanneer mensen tijdens de aanmelding vragen hoe lang het onderzoek kan duren, krijgen ze te horen: drie maanden tot drie jaar. De redacteuren hebben wel dertig dossiers tegelijk onder hun hoede die ze allemaal in de gaten houden. Ons team werkt altijd door. Ook wanneer er geen uitzendingen zijn. Er kan plotseling versnelling in een zaak komen doordat we nieuwe informatie krijgen of een familielid vinden. Dan spelen we daar uiteraard meteen op in. En ook nadat de uitzending op televisie is geweest blijft het contact met sommige zoekers bestaan. We vinden het fijn om van nieuwe ontwikkelingen op de hoogte te blijven. Dan hebben we iemands moeder gevonden en horen we anderhalf jaar later dat er ook contact is gelegd met de vader.

Waarom duurt dat onderzoek soms zo ongelofelijk lang? Er kan nu online toch veel gevonden worden? Klopt. In meer geïsoleerde gebieden zijn we nog steeds aangewezen op het traditionele speurwerk. Van deur tot deur of in archieven. Maar veel mensen komen nu zelf via social media al een heel eind. Vinden op die manier aanknopingspunten, dat was bij het begin van het programma ondenkbaar. Je hebt nu ook wereldwijd databanken waarin je kunt zoeken. Het speuren naar lijnen, uitvinden hoeveel procent iemand met een ander matcht is technisch ingewikkeld en vraagt geduld. En je wilt zekerheid. Stamboomonderzoeken vergen veel tijd en zijn precisiewerk. DNA-testen die we nu standaard afnemen gaan naar een laboratorium in Amerika en het duurt behoorlijk lang voordat we de uitslag krijgen. Tevens plaatsen we DNA van sommige zoekers in een DNA-database waardoor we nu in staat zijn ook cold cases op te lossen. Zaken die we in het verleden moesten laten rusten, kunnen we nu weer oppakken. Recentelijk hebben we zo’n verhaal opgelost. Voordat we überhaupt starten met filmen moet alles 100 procent waterdicht zijn. Moet het van de zoeker afgenomen DNA matchen met dat van de gevonden, eerstelijns familie. Dat is de basis van waaruit we werken.

Lees verder in VARAgids 38 vanaf bladzijde 22.